Jak chce historyczna legenda Władysław Łokietek miał przy użyciu powyższych słów przeprowadzać test lojalności, bowiem sławetne „soczewica, koło, miele, młyn” wymówione prawidłowo stanowiło jeden z pierwszych dowodów przynależności do narodu popierającego króla. Wrogi element pochodzenia niemieckiego, który wcześniej zbuntował się i przeszedł na stronę Jana Luksemburskiego, słów tych ponoć wymówić nie potrafił… Od roku 1308 język polski uległ dużym zmianom, więc możemy być pewni, że nam także ścięto by głowy, bowiem obecna wymowa jest zupełnie inna. A ponoć jeszcze w czasach Mieszka Polacy i Czesi nie mieli problemów by się porozumieć, bowiem mówili tym samym językiem…
Miele młyn. W XIX wieku.
Dziś jednak nie o problemach językowych, a o mieleniu. Dawno nie było wpisu zawierającego dokument bądź tekst z epoki, więc dzisiaj powyższe nadrobimy. Młyny niegdyś stanowiły tradycyjny element krajobrazu, pod koniec XVIII wieku stopniowo zaczęły wypierać je wiatraki. W owym czasie liczba tych pierwszych wyraźnie zmalała od czasów średniowiecza, na terenie obecnej gminy Konstancin-Jeziorna młyny przetrwały wówczas już tylko cztery: w Bielawie, Grądzie, Skolimowie i Jeziornie Oborskiej. Do zaborów ostały się tylko dwa ostatnie, pierwszy został zastąpiony przez wiatrak, drugi zmienił się w Papiernię. My dzisiaj zajmiemy się jednak młynem znajdującym w sąsiednich dobrach na rzece Świder, nieopodal ujścia do Wisły. Z niego pochodzi bowiem ciekawy dokument, w którym spisano zasady prawidłowego postępowania podczas pobytu na terenie młyna. I możemy być pewni, że analogiczne obowiązywały w młynach w dobrach oborskich i bielawskich, nawet jeśli nie dotrwały do dzisiejszych czasów, bowiem są to reguły zwyczajowego postępowania. A także na Urzeczu, bowiem młyn ten znajdował się w ówczesnych dobrach Bielińskich, w skład których wchodziły wówczas wszystkie miejscowości leżące na prawym brzegu począwszy na Świdrze i Karczewiu, aż na Glinkach kończąc wraz z całym starostwem czerskim na brzegi lewym, z Czerskiem i Coniewem włącznie. Spisane poniżej reguły obowiązywały więc w większej części okolicznych ziem, także w Skolimowie i Jeziornie Oborskiej. Był to swego rodzaju regulamin wieszany we młynie, pozostawiono wolne miejsce na wpisanie odręcznie kwoty obowiązującej w danym miejscu za wykonane usługi.
Uwspółcześniłem pisownię aby czytało się nieco łatwiej.
POSTANOWIENIE
co się zachowywać, wiele od czego wydawać powinno i płacić w młynie tutejszym
Primo. Każdy przyjeżdżający do młyna, złożywszy zboże, dla miejsca i czystości we młynie, ma zaraz z końmi i wozem odjechać i mieścić się w karczmie do tego do tego umyślnie w bliskości młyna z obszerną stajnią i izbami wystawionej.
Secundo. Dla zachowania jako największej ostrożności ognia nie ma się nikt ważyć przy mieleniu nocnym, palić i przyświecać łuczywem, ale dla widoku palić się będzie lampa lub świeca na środku młynicy zawieszona.
Tertio. Ażeby jak dającemu tak odbierającemu miarę nie działa się żadna krzywda, żadnego od kogokolwiek zboża przyjmować się nie ma do mielenia bez przemierzenia miarą cechowaną od dworu wydaną.
Quatro. Miara to jest niejako w innych młynach dziesiąta, ale dwunasta tylko część wszelkiego zboża brać się do mielenia powinna, oprócz otrąb i pytlówki.
Quinto. Gdyby zaś kto zepsowane lub wołkami zarażone zboże do mielenia przywiózł, od takowego nie ma być brana miara, lecz pieniądze. A to od korca groszy__ a od korca pszenicy po groszy ___ oprócz korca i pytlówki.
Sexto. Za pytlówkę ordynaryjną wszelkiego grosza od korca po groszy ___ a za przedniejszą od korca po groszy ___
Septimo. Od robienia kaszów od jaglanej i innych ordynaryjnych dziesiątą część odbierać się ma. Od perłowej zaś kaszy i innych przednich od korca po złotych
Octavo. Od mielenia słodów od korca po groszy___ Od surowców od korcy po groszy ___
Jako za tym w odbieraniu tej należności wszelka sprawiedliwość, tak w mieleniu równy dla każdego zachowany wzgląd być powinien i ktokolwiek pierwej przywiezie i na kosz zasypie, temu pierwej zmielone być ma, nigdy z kosza nikomu nie wyrzucając.
Żródło:
- AGAD, Archiwum Komierowskich
Redaktor naczelny portalu, z wykształcenia historyk, absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Rodzinnie związany od wielu pokoleń z Nadwiślańskim Urzeczem, badacz regionu i dziejów lokalnych, autor publikacji oraz artykułów w tym zakresie.
