Czytelnie i biblioteki w przedwojennym Piasecznie

Pod zdjęciem na którym uwieczniono Władysława Hulanickiego znajduje się interesujący podpis: „założyciele biblioteki i bezpłatnej wypożyczalni książek w 1938 roku w Piasecznie przy ulicy Reytana [obecnie Rejtana], prowadzonej do wybuchu Drugiej Wojny Światowej”.

Fot. ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Piasecznie

Usiłowałem odszukać nieco więcej informacji na temat tej placówki. Jednak na stronie Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Piaseczno napisano, że „początek działalności bibliotek na terenie Piaseczna można datować na 1947 r., kiedy to powołano Miejską Bibliotekę Publiczną z siedzibą przy ulicy Kościuszki 11”. Jak widać, coś się tutaj najwyraźniej nie zgadza…

W rzeczywistości, Piaseczno posiada o wiele dłuższą tradycję bibliotekarstwa. W 1930 roku w mieście istniały już dwie podobne placówki oświatowe, o odmiennym przeznaczeniu i różnej wielkości.

Jako pierwsza powstała już w 1905 roku biblioteka parafialna mieszcząca się w kancelarii parafialnej (zapewne na plebanii). W grudniu 1929 roku zbiory tej biblioteki liczyły 327 tomów. Dostępne były bezpłatnie dla wszystkich parafian, jednakże biblioteka ta nie była zbyt popularna, bowiem przez cały rok kalendarzowy skorzystało z niej zaledwie 8 czytelników, którzy wypożyczyli łącznie 54 woluminy.

Dużo większa była „Nasza Czytelnia” powstała dopiero w 1922 roku. Utworzyło ją stowarzyszenie czytelni publicznej. Placówka ta miała siedzibę we „własnym lokalu” przy ul. Kościelnej 1 [wynajętym czy w mieszkaniu prywatnym?] i czynna była jedynie 4 dni w tygodniu,  w ciągu których wypracowywano zaledwie 10 godzin. Do ostatniego dnia grudnia 1929 roku zgromadziła 1347 książek. Roczne wydatki placówki wyniosły 781 zł. Zapewne największym mankamentem tej placówki była opłata pobierana (w jakiej wysokości?) za wypożyczenie książek. Pomimo tego, w ciągu roku korzystało z jej zbiorów 61 czytelników, którzy wypożyczyli łącznie 3600 książek, co daje nawet dzisiaj bardzo wysoką średnią 59 tomów rocznie na głowę, czyli blisko 5 książek miesięcznie!

Dla porównania, funkcjonująca w tym samym czasie bezpłatna biblioteka/czytelnia w Jeziornie założona w 1906 roku przez Towarzystwo Domu Ludowego. Posiadała 1008 woluminów i czynna była również 10 godzin tygodniowo, jednak tylko trzy razy w tygodniu. W ciągu tego samego roku skorzystało z niej 64 czytelników, którzy wypożyczyli 723 książki (średnia tylko 11,3 książki rocznie, czyli zaokrąglając 1 książka miesięcznie). Według spisu ludności z 1921 roku, w Jeziornie mieszkało wówczas tylko 824 osób, a w Piasecznie były ich niemal siedem razy więcej (5604 mieszkańców).

Oprócz dwóch wymienionych, na początku 1930 roku w mieście mogły jeszcze działać inne podobne placówki. Brak informacji np. o bibliotekach szkolnych i ewentualnej bibliotece żydowskiej (placówki takie były np. w Górze Kalwarii, Grójcu i Warce). Zapewne duży księgozbiór był także w szkole w pobliskich Chyliczkach.

Do wyjaśnienia pozostaje, kto z mieszkańców Piaseczna zakładał i do kiedy działała „Nasza Czytelnia”. Kiedy została zamknięta i dlaczego? Na początku lat trzydziestych miał miejsce światowy kryzys gospodarczy. Może wówczas zabrakło chętnych do płatnego wypożyczania książek? Zresztą i w lepszych ekonomicznie czasach nie było ich zbyt wielu.

Prawdopodobnie rok przed wybuchem II wojny światowej powstała następna placówka oświatowa. Według ustaleń Małgorzaty Szturomskiej, „została sfinalizowana inicjatywa społeczna i na ulicy Reytana w Piasecznie powstała bezpłatna wypożyczalnia książek i biblioteka”. Czy była to konkurencja dla „Naszej Czytelni”, a może niezależna inicjatywa, która wypełniła lukę po zamknięciu  działającej uprzednio wypożyczalni?

Według podpisu pod zdjęciem wykonanym w 1938 roku założycielami piaseczyńskiej czytelni byli Janina Markowska, Władysław Hulanicki (ok. 1863-1939, emerytowany agronom), Niedzielska (właścicielka sklepu mat. piśmiennych), Zofia Wieczorkiewicz (właścicielka sklepu) (stoją); Mieczysław Markowski (właściciel apteki, były burmistrz), Jadwiga Szymanowska (właścicielka sklepu), Emilia Bohowiczowa (zm. 1954), NN, ksiądz Tadeusz Kaulbersz (1901-1982) (siedzą).

Co się stało z książkami z przedwojennych piaseczyńskich bibliotek? Może ktoś z mieszkańców Piaseczna posiada jeszcze książki ze stemplem, może nawet exlibrisem przedwojennej piaseczyńskiej biblioteki?  A może trafiły po wojnie do miejskiej biblioteki?

Może ci się także spodobać...