Jak łatwo zauważyć blogowanie znalazło się ostatnio w prawie całkowitym zaniku, więc śpieszę wyjaśnić, iż jest to czas mam nadzieję przejściowy. Kwestie remontowo-przeprowadzkowe oraz rehabilitacyjne pożarły resztki wolnego czasu i praktycznie całkowicie uniemożliwiają działalność na polu blogowym. Na szczęście jest teraz blog Witka, Miniatury Historyczne, na którego łamach autor odkrywa wiele tajemnic dotyczących tutejszych okolic. Sporo czasu pochłonęło także redagowanie pięknego albumu o Czarnowie. Padło w nim ciekawe zdanie o Jastrzębiu, dotyczące polowań jakie uprawiali w tutejszych lasach książęta mazowieccy i owo chciałbym teraz poszerzyć.
Las Oborski obecnie. Zdjęcie z serwisu zdjęciowego K-J
Las zwany obecnie Chojnowskim dzielił się w przeszłości na część oborską, należącą do dóbr położonych na Urzeczu, graniczących z częścią chylicką, jak opisywano w tutejszych dokumentach granicznych w roku 1701 „daley mimo lug należący polową do Obór, połową Chylic Dóbr Królewskich, które ługi dzieli struga, od Boru po prawey ręce Cieciszewskiego, ługi oborskie a od boru Chylickiego ługi chylickie, od Północy graniczy bór Cieciszewski z borem oborskim y jest kopiec od Ługów”. Kusi by uznać, iż struga dzieląca las to nasza rzeczka Mała lub Wiebrzbna, czule zwana do niedawna przez tutejszych mieszkańców Smródką vel Śmierdziuszką, acz w przypadku niewielkich strumyków ich historyczny przebieg nie jest tak mocno ustalony jak wielkich, spławnych rzek. Bór oborski to rzecz jasna obszar ciągnący się od Słomczyna na zachód, ku Łubnej i ku Jeziorce. Zapewne niektórych zastanowi brak informacji o granicy ze Skolimowem, acz wyjaśnienie jest bardzo proste. W owym czasie Skolimów przynależał on już do włości Wielopolskich, zatem wchodził w skład dóbr oborskich, stanowiąc ich granicę z Chylicami. Po drugie jako położony po drugiej stronie Jeziorki Skolimów znajdował się w ziemi warszawskiej, zatem w tutejszych lasach granicy z Oborami nie posiadał.
Chylice to równie stara miejscowość jak inne spośród okolicznych osad. Wspomnijmy jedynie krótko, iż w dokumentach pojawia się często w XV wieku, jako należąca do książąt mazowieckich wieś, w której wzniesiono młyn na Jeziorce. Sama osada jest jednak dużo starsza, nazwę swą biorąc jak chcą językoznawcy od wczesnośredniowiecznego imienia Chyła. W XV wieku Chylice stanowiły własność książąt mazowieckich, po inkorporacji Mazowsza zmieniając się w królewszczyznę, stąd w przywołanym wyżej fragmencie mowa o Chylicach jako dobrach królewskich. Nas jednak interesuje co innego. W XIV lub XV wieku nieopodal Chylic lokowano kolejną osadę, Wolę Chylicką. Niezwykle popularna na terenie Polski nazwa „Wola” pochodzi właśnie z tamtych czasów, „Wolą” donatora, w tym wypadku księcia, lokowano nową osadę, nadając jej prawa (często niemieckie) i przywileje, a także wolniznę, „wolę” od obciążeń na określony czas, niezbędny na rozwój osady. Na podobnej zasadzie powstała niezbyt odległa Wola Cieciszewska, przy okazji której dawno temu proces ten został opisany szczegółowo. A Wola Chylicka utożsamiona została przez profesora Adama Wolffa właśnie z Jastrzębiem, czy też z Jastrzębią, bo taka właśnie była jedna z pierwotnych nazw tej miejscowości.
A tu kolejna odmiana nazwy, folwark Jastrzębiec. Już z czasów przełomu XIX i XX wieku i parcelacji.
O ile w dokumentach nazwa Wola Chylicka pojawia się jeszcze w XVI wieku, w roku 1603 mowa jest już wyłącznie o Jastrzębi, której dziesięciny stanowią uposażenie szkoły w Piasecznie. Taka zmiana nazewnictwa nie jest niczym dziwnym, ponownie posłużmy się przykładem Woli Cieciszewskiej, która zmieniła się najpierw w Cieciszew Mały, następnie Cieciszewek, by ostatecznie jako folwark dóbr oborskich przyjąć nazwę Goździe. Nim jednak Wola Chylicka przekształci się w Jastrzębie używana będzie jeszcze nazwa pośrednia: Yastrząbya Volya jak w zapisie z roku 1540, czy też Jastrzembia Wola, w roku 1576. Z biegiem lat ta „Wola” ulegnie zagubieniu, a Jastrzębia stanie się Jastrzębiem. W XIX wieku przestanie już być wsią, stając się folwarkiem położonym w dobrach chylickich.
Wróćmy jednak do Jastrzębia, bowiem nazwa jego wyraźnie wskazuje na jej pochodzenie. Choć z biegiem lat zaszedł proces, którzy językoznawcy określają jako uniwerbizację nazwy i za pomocą sufiksa „e” miejscowość zmieniła nazwę na Jastrzębie, zgodni są co do tego, iż wywodzi się ona od określenia „miejsca, gdzie było dużo Jastrzębi”. Gdzie więc hodowano je na potrzeby polowania, dawnej myśliwskiej osadzie książąt mazowieckich. Którą to właśnie osadę, w tym celu odwiedzali, udając się na łowy w lasach chylickich, na terenie których obecnie znajdują się Czarnów czy Wierzbno, wsie założone w XIX wieku przez późniejszych właścicieli Chylic, hrabiego Skarbka czy Juliana Czarnowskiego…
1830. Jastrzębie i las, w którym niegdyś polowano, a na terenie którego powstaną wkrótce Wierzbno i Czarnów…
I choć Jastrzębie wraz z ulicą Ptaków Leśnych znajduje się poza granicami gminy Konstancin-Jeziorna, a od Czarnowa oddziela je obszar leśny, stanowiący pozostałość dawnego boru chylickiego, to historia Czarnowa, założonego w roku 1858 zaczyna się właśnie tam, na długo przed XIX wiekiem. W czasach średniowiecza, gdy książęta mazowieccy przybywali tu na łowy…
Źródła i literatura:
- IH PAN, Kartoteka Adama Wolffa
- Metryka Księstwa Mazowieckiego z XV-XVI wieku. Wydał A. Włodarski, t.I-II,Warszawa 1918, 1930
- AGAD, Metryka Koronna
- AGAD, Obory
- Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany, t. I – VI, red. K. Rymut, U. Bijak Warszawa 1996-2007
Redaktor naczelny portalu, z wykształcenia historyk, absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Rodzinnie związany od wielu pokoleń z Nadwiślańskim Urzeczem, badacz regionu i dziejów lokalnych, autor publikacji oraz artykułów w tym zakresie.
