Z przeszłości Habdzinka

Różnie go nazywano, Chabdzino Parwa, Małe Chabdzino, Chabdzin Mniejszy. Obecnie praktycznie nie ma po nim śladu, nawet mapy googla pokazują w tym miejscu wieś Obórki. Choć znajdziemy go jeszcze na ewidencji gminnej, zapewne niebawem dołączy do miejscowości nadwiślańskich, które znikają z ludzkiej pamięci, takich jak Koło czy Kliczyn, które stają się pustymi nazwami na mapach, a o których opowiadają jedynie najstarsi mieszkańcy Urzecza. Zamieszczony w ubiegłym tygodniu tekst o najstarszej olęderskiej wsi gminy Konstancin-Jeziorna, Kępie Oborskiej, początkowo zwanej Kępą Chabdzińską, to dobra okazja by o nim napisać.

1929. Kładka z Chabdzina do Obórek nad Wilanówką, do której wówczas uchodziła Jeziorka.

Chabdzinek założono u ujścia rzeki Jeziorki do Wisły. Najstarsza zachowana wzmianka pisemna pochodzi z roku 1417, gdzie Małe Chabdzino zostało sprzedane przez Jana z Żukowa Piotrowi Pilikowi. O ile tego pierwszego trudno zidentyfiokować na kartach historii, drugi był marszałkiem dworu księcia mazowieckiego Janusza I i właścicielem Drwalewa, Chynowa i Węgrowa. Powody zakupu Chabdzinka od Jana, wywodzącego się z rodu Ciołków pozostają nieznane, transakcji dokonano gdy wieś już istniała od pewnego czasu. Założono ją zapewne w XIV wieku, gdy dobra Chabdzina należały do księcia mazowieckiego lub gdy w roku 1368 nabyli je Ciołkowie. Miejscowość lokowano nad Wisłą, bowiem na przełomie XIII i XIV wieku ta odsunęła się od Chabdzina, pozostawiając osadę nad starorzeczem. Zapewne najpierw powstała nadrzeczna osada, z czasem stając się pełnoprawną wsią, co umożliwiło gospodarowanie żyzną nadwiślańską ziemią, pozostawioną przez ustępującą wodę.

Sąsiedztwo Wisły sprawiło, iż Chabdzinek zmieniał swe położenie, by znaleźć się na prawym brzegu Jeziorki, a koryto swe zmieniła także Wisła, którą z czasem utworzyła pobliską wyspę nazwaną jak wiemy od wsi Kępą Chabdzińską. Tu dodajmy, iż w użyciu aż do XVIII wieku była także nazwa Kępa Świderska, albowiem temperatura sporów granicznych powodowanych przez kapryśną rzekę była znaczna. Dokumenty z XVI i XVII wieku wielokrotnie wspominają, o działach ziemi pod Świdrem należących do rodu Oborskich, pozostałych tam wskutek zmian koryta rzeki. Z kolei spisany w roku 1512 dokument informuje wprost, iż Chabdzinek i Koło graniczą jedynie ze szlachcicami ze Świdra, z kolei granica z dobrami Chabdzina przebiega na rzece Wiśle, płynącej pod wioską Świder”. Powodziowych wędrówek nadwiślańskich osad pomiędzy brzegami rzeki nigdy dokładnie nie odtworzymy. Do XVIII wieku wieś ponownie znalazła się na lewym brzegu Wisły.

Nim to się jednak stało w roku 1430 Piotr Pilik w swym testamencie uczynił ją uposażeniem warszawskiej archikatedry. Pozostała nim aż do XVI wieku, bowiem jeszcze w roku 1516 księżna Anna nadała archidiakonowi Janowi Mrokowskiemu przywilej żeglugi (a co za tym idzie rybaczenia) na rzece Wiśle w dobrach Chabdzinka. Mrokowski to kolejna historyczna postać, niezmiernie zasłużona dla Tarczyna, lecz przede wszystkim wywodząca się z rodu Pierzchałów. Zapewne to sprawiło, iż w XVI wieku w nieznanej dacie Chabdzinek trafił w ręce Oborskich, bowiem pod koniec wieku wraz z dobrami Chabdzina należał do Obór. Stąd też gdy nadszedł wiek XVIII znajdował się w rękach Wielopolskich, ich sukcesorów. Zaś mieszkańcy Chabdzinka zwani byli „urzyckimi” bowiem ich pola leżały w urzeczu, czyli zalewowym terenie wiślanym i to o nich mowa, iż na pobliskiej kępie bydło pasali, stąd nazywano ją chabdzińską.

Dwudziestolecie międzywojenne. Chabdzinek i Obórki na ówczesnej mapie.

Bliskość Wisły i ciągłe wylewy sprawiły, iż nigdy nie stał się większa wsią. Inwentarz z roku 1790 wymienia tam ośmiu gospodarzy o znanych urzeckich nazwiskach: Antoniego Utratę, Franciszka Osękę, Andrzeja Borkowskiego, Kazimierza i Antoniego Skoczka, Marcina Rybaczyka, Stanisława Patyka i Andrzeja Kasprzaka. W roku 1823 mieszkało tu w 6 domostwach 50 ludzi, co czyniło Chabdzinek najmniejszą wsią dawnego klucza oborskiego. W tym czasie w nazwie miejscowości zaczęło zachodzić zmiana, miękkie „H”, występujące niegdyś w języku polskim i zapisywane jako „CH” zaczynało powoli zanikać, zaś język rosyjski narzucał swe zasady. Wskutek rusycyzmu Chabdzin i Chabdzinek zmieniły swą pisownię na stosowaną obecnie. Jeszcze przez wiek pisownia była naprzemienna, reforma językowa z dwudziestolecia międzywojennego nakazała przyjęcie pisowni przez “H”.

Gdy w połowie wieku XIX kończono budowę wałów, istniała szansa, iż Habdzinek uwolniony od wylewów Wisły stanie się większą osadą. Jednak los chciał inaczej, podczas parcelacji ziemi po Powstaniu Styczniowym spod Obór przeniesiono pobliską wieś Obórki, która utraciła dostęp do wody po zabagnieniu starorzecza i jego zmianie w Łęgi Oborskie. Większe ludnościowo Obórki osiadły na prawym brzegu Jeziorki, która z czasem zmieniła się w Wilanówkę. W XX wieku utworzenie w Obórkach sołectwa sprawiło, iż nazwa Habdzinek zniknęła z dokumentów, a wieś została w zasadzie wchłonięta przez Obórki, a jej historia w postaci odrębnej osady dobiegła końca.


Źródła:

  • AGAD, Obory
  • IH PAN, Kartoteka Adama Wolffa
  • APW Oddz. Grodzisk Mazowiecki, Akta gminy Jeziorna

Może ci się także spodobać...