Zapewne czytając na naszym portalu wpisy Pawła często spotykacie się w jego tekstach z informacją, że wiele wsi niegdyś tu będących przestało funkcjonować w naszej gminnej przestrzeni. A ostatnio związku z mapą Adama Fryderyka Zürnera mówiliśmy o zaginionym Kozłowie. Musiała być to wcale nie mała wieś jeżeli dawała w drugiej połowie XVII w., według zestawienia należności na rzecz polskiej siły zbrojnej, a konkretnie Regimentu Gwardii Koronnej – najwięcej “grosza” ze wszystkich wsi parafii cieciszewskiej.
“Z dyspozycyi Rzeczy Pospolitey ad Proporcyom Taryffy Pogłownego Generalnego Anni 1676: Niżey specyfikowane Dobra na Ratę Dwunastą Septęmbrową Anni Inferius expressi Zapłaciły”
W przytoczonym powyżej przykładzie widać, że Kozłów I i II płaci 62 złote i 38 groszy, najwięcej z 19 wymienionych wsi. Warto zwrócić uwagę, że występuje w spisie także wspominana przez Pawła Sosnka. Dodam, że takich zastawień zachowało się kilkanaście z kilku lat.
Fragment mapy A.F. Zürnera (ok. 1735 r.), z zaznaczonym na czerwono Kozłowem
Zobowiązane do pogłównego wsie to w kolejności: Cieciszew (Cieciszewo), Kozłów I , Imielin (Jemielin), Sosnka (Sonska), Łyczyn, Obory, Borek, Goździe, Czernidła, Obórki, Habzin, Chabzinek, Kozłów II, Kliczyn, Ciszyca (Czyzyca), Koło, Opacz (Opaze), Grąd, Gassy.
Wyjaśnijmy jeszcze:
Rodowód Gwardii Pieszej Koronnej wywodzi się z regimentu pieszego gwardii królewskiej Jana Kazimierza. W 1650 r. regiment włączono do głównych sił regularnych koronnych. Gwardia opłacana była ze skarbu Rzeczypospolitej. W 1633 r. król Władysław IV Waza przeformował jednostkę w Regiment Gwardii Pieszej Koronnej. Podlegała ona bezpośrednio królowi. Uchwalony na sejmie 1717 r. komput (etat) wojska koronnego przewidywał utrzymanie regimentu gwardii pieszej koronnej w sile ok. 1600 żołnierzy.
Żołnierze Regimentu Gwardii Pieszej Koronnej. Fragment obrazu Jana Christiana Mocka „Kampament na polach czerniakowskich i królikarni w 1732 roku” (kopia z XIX w.). Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
Pogłówne było w przedrozbiorowej Polsce podatkiem nakładanym na różne grupy ludności; od 1318 r. w formie pogłównego płacono świętopietrze (opłata na rzecz papiestwa), ludność żydowska płaciła pogłówne za opiekę monarszą; 1498–1520 uchwalono pogłówne po raz pierwszy jako podatek powszechny nadzwyczajny (ciążący również na szlachcie), którego wysokość zależała od pozycji społecznej i pełnionych urzędów; charakter pogłównego miało w XVII–XVIII w. subsidium charitativum (dobrowolny podatek płacony przez zwolnione od podatków duchowieństwo). Gdy w 1717 r. (do 1775 r.) po dłuższej przerwie pogłówne znów zaprowadzono, już jako podatek stały na utrzymanie wojska, pobierano go według taryfy z 1676 r.
Źródło:
- AGAD, APwO, sygn. 152, k. 105
Historyk wojskowości i starożytności, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Wieloletni pracownik wydawnictw książkowych (m. in. kierownik redakcji historii działu encyklopedii i słowników PWN), prasowych, ostatnio pracownik naukowy Wojskowego Biura Badań Historycznych, w latach 1981-89 redaktor, wydawca, wykładowca i aktywny działacz podziemia solidarnościowego. Od ćwierć wieku mieszkaniec Skolimowa, prowadzący Konstanciński Klub Historyczny.
