Ulice Konstancina (2): Aleja Sienkiewicza

Kontynuujemy nasz spacer o ulicach osady-uzdrowiska Konstancin w 1921 roku, w ślad za dokonanym wówczas spisem willi i ich właścicieli. Dziś Aleja Sienkiewicza. Ta nie zmieniła nazwy, ani położenia, obecnie to ulica Sienkiewicza i tak samo jak wiek temu ciągnie się od rzeki Jeziorki, aż do wieży ciśnień. Będzie jednak trochę zaskoczeń, podstawowe to takie, że w 1921 roku ulice nie miały własnej numeracji, a numery policyjno-porządkowe nadawano w kolejności. Co to oznacza? Otóż przy Sienkiewicza numeracja kontynuowana jest z Moniuszki, zatem pierwszy budynek przy Sienkiewicza nosi numer 11. Podobnie jak ostatnio najpierw je wymieńmy, a potem odbądźmy krótki i subiektywny spacer.

Aleja Sienkiewicza, 1925 r. Zbiory NAC

Aleja Sienkiewicza – numery porządkowe, właściciele, wille i numery hipoteczne.

  1. Drucki-Lubecki Bronisław „Eugenia” nr hip 2
  2. Strancmanowa Marja „Moja” nr hip 3
  3. Posepny Karol „Stefania” nr hip 4
  4. KarwosieckaJanina „Leliwa” nr hip 5
  5. Zawistowska Jadwiga plac pusty nr hip 6
  6. Jeziorowski Wacław „Muszka” nr hip 7
  7. Grodzka Marja „Maryla” nr hip 8
  8. Żeromski Stefan „Świt” nr hip 9
  9. Strzałkowski Walery nr hip 89
  10. Urząd Osady Konstancin – park zakładowy
  11. Urząd Osady Konstancin – kasyno letnie

Jak widać jako pierwsza nie jest wymieniona „Szwajcarka”, znajdująca się na rogu Sienkiewicza i obecnej ulicy Piłsudskiego. Przypomnę, iż znajdowała się ona zgodnie z pierwszą częścią spisu przy ówczesnej Alei Moniuszki, czyli Piłsudskiego, więc do Sienkiewicza nie przynależała. Co jest o tyle ciekawe, iż  wejście do niej już wówczas znajdowało się od Sienkiewicza. Jak widać właściciele ówczesnych parcel wznosząc budowle nie musieli jak obecnie dostosowywać się do przepisów związanych z posadowieniem wyjazdu. Zaskoczeń takich będzie jeszcze trochę. Pierwszą willą przy Sienkiewicza jest więc „Eugenia”, przy Sienkiewicza 11. Obecnie jest to Sienkiewicza 7, a willa znana jest jako „Natemi”. „Eugenia” to jej pierwotna nazwa, Druccy-Lubeccy zakupili ją w 1914 r. i zmienili jej nazwę na „Maria”, na cześć księżnej Marii z Radziwiłłów. W dokumentach osady jak widać zostało po staremu. Nazwę „Natemi” zyskała po 1930 r. i zakupie przez Landsbergów.

“Natemi”, czyli “Eugenia” czyli “Maria”. Fot. UMiG.

Pod numerem 12 willa „Moja”, obecnie Sienkiewicza 9, pochodząca z 1901 r. willa z charakterystyczną wieżyczką. Wybudowana na zlecenie warszawskiego aptekarza Karola Nowodworskiego, następnie od 1909 r. własność Stanisława Konopczyńskiego, który w 1921 r. sprzedał ją Marii z Weinfeldów Strancmanowej. Jak widać nastąpiło to przed 2 września, bowiem tego dnia wymieniono już ją jako właścicielkę.

“Moja”. Fot. Polska Niezwykła

Kolejne dwa budynki stoją na działce, która obecnie funkcjonuje jako jedna posesja, stanowiąc własność państwową pod adresem Sienkiewicza 11/13. Numer 13 (obecnie 11) – to willa powstała po 1908 r. dla Karela i Stefanii z Kunców Pošepnych. Pošepny, przedsiębiorca czeskiego pochodzenia, posiadał firmę „Karol Aleksander Pošepny fabryka maszyn i pomp” i jak widać w 1921 r. pozostawał właścicielem willi, którą nazwał od imienia swej żony. Po 1934 r. Pratkowscy, nowi właściciele zmienili jej nazwę od  skrótu imienia ich dzieci – Tadeusza i Ireny, na „Taira”.

“Stefania” czyli “Taira”. Pocztówka ze zb. WikiCommons

Numer 14 (13) to „Leliwa”, dawny pensjonat Jadwigi Hutten-Czapskiej, wzniesiony w latach 1910-14. Ponoć najbardziej elegancki w dawnym Konstancinie, zwany filią warszawskiego „Bristolu”. Przebudowana w latach siedemdziesiątych.

“Leliwa”. Zbiory WMK.

Pod numerem 15 pozorne zaskoczenie, bowiem jak widać w tym miejscu znajdowała się w 1921 r. pusta działka. Nie może być jednak inaczej, skoro willę „Izyhali”, w której przez lata w PRL znajdowało się gminne przedszkole, wzniesiono dopiero w 1927 r dla Władysła Paschalskiego, a jej nazwa pochodzi podobnie jak w wypadku „Tairy” od imion – Izy i Haliny Paschalskich. Obecnie to Sienkiewicza 15.

“Izyhali”. Fot. autora.

Następnie trafiamy na pewną ciekawostkę. Numer 16 (obecnie Sienkiewicza 17) to willa „Muszka”. Bywa ona mylona z willą „Mucha” należącą do Buchnera, ta jednak leżała w Skolimowie. „Muszkę” wzniesiono między 1903 a 1911 r. według projektu właściciela, Bronisława Colonna-Czosnowskiego. Dotychczas uważano, iż właściciela zmieniła w 1922 r., tu jednak widać iż już 2 września 1921 r. należała do Wacława i Marii z Jeziorowskich. W kolejnym roku zakupił ją Wacław Paschalski, ten sam, który jako właściciel sąsiedniego placu wzniósł na nim „Izyhali”.

“Muszka”. fot. aut.

Numer 17 (Sienkiewicza 19) to willa „Maryla”, obok „Szwajcarki” druga najstarsza willa letniska, zaprojektowana przez Józefa Piusa Dziekońskiego na zlecenie Towarzystwa Ulepszonych Miejscowości Letniczych jako jeden z pierwszych pensjonatów Konstancina. Sprzedana w 1903 r. rodzinie Szapków, następnie, od 1910 Grodzkim, do których należała do 1927 r. I jak widać taka właścicielka wpisana jest w 1921 r.

“Maryla”. Fot. aut.

Numer 18 to obecnie oczywiście Żeromskiego 4. Willa „Świt” wybudowana po 1914 roku przez Zenona Chrzanowskiego została w 1920 r. sprzedana Stefanowi Żeromskiemu, któremu zdrowie nie pozwoliło zrealizować pierwotnych planów i przenieść się tutaj na stałe. Obecnie status prawny istniejącego w tym miejscu do 31 marca 2023 r. muzeum pozostaje niejasny.

“Świt” ze zb. Polona.

Teraz skaczemy na drugą stronę ulicy Piłsudskiego, bowiem przy Sienkiewicza 19 znajdowała się willa „Wesoła”. Obecnie jest to Sienkiewicza 3. Pierwotny budynek wzniesiono tuż przed 1900 r. według projektu Bronisława Colonny-Czosnowskiego jako jeden z pierwszych w Konstancinie i szybko został sprzedany przez Towarzystwo Ulepszonych Miejscowości Letniczych Władysławowi Cichockiemu. Wyburzono go około 2012 roku pod obecnie stojący „empirowy” pałac, który odwołuje się do tradycji konstancińskiego „Casina”. Jednak nim nie jest, co zaznaczam, bowiem coraz więcej w internecie można znaleźć stron nieświadomych tego turystów, którzy zachwalają tę willę jako oryginalne „Casino” z początków XX wieku.

“Wesoła” ze zb. WMK

I empirowy pałacyk, który stoi na jego miejscu

„Casino” znajdowało się pośrodku parku, tutaj pod numerem 21. Istniało do początku lat siedemdziesiątych, gdy z uwagi na jego stan dokonano rozbiórki. Była to restauracja, letnie kasyno, uzdrowiskowy kurhaus. Poniżej przypomnę galerię zdjęć przedstawiających “Casino”.

Casino, 1906r, zb. Polony

Zdjęcie 2 z 7

Casino, 1906r, zb. Polony

Park pod numerem 20 był w 1921 roku ogrodzony i nieco mniejszy, obejmował bowiem tylko część przy ulicy Sienkiewicza, a wstęp do niego był płatny.

Park za ogrodzeniem, 1900 r.

I na tym dzisiejszą wycieczkę kończymy. Na zakończenie zwrócę uwagę na pewną ciekawostkę – numeracja hipoteczna przypomina nam, iż Sienkiewicza to de facto najstarsza ulica Konstancina, oś i kręgosłup letniska, bo od niej rozpoczęto numerację.

Może ci się także spodobać...