5 grudnia 1918 r. upaństwowiono działalność Milicji Ludowej (PPS), czyniąc ją organem wykonawczym Tymczasowego Rządu Republiki Ludowej. Naczelnik Państwa powołał, miesiąc później, drugą ogólnokrajową formację porządkową – Policję Komunalną, która miała równoważyć wpływy Milicji Ludowej. Usankcjonował to dekret z 5 stycznia 1919 r. Policja Komunalna miała być co prawda organizowana i współfinansowana przez samorządy powiatowe i zarządy gmin miejskich, niemniej jednak władze centralne zapewniły sobie jej dyspozycyjność poprzez prawo mianowania wszystkich kierowników Policji Komunalnej oraz poddanie jej nadzorowi ministra spraw wewnętrznych. Tym samym porządkowa formacja samorządowa była nią tylko z nazwy, gdyż kluczowe decyzje zawarowało sobie państwo.
W dniu 4 kwietnia 1919 r. wójt gminy Jeziorna Frankowski skierował do posterunku Policji Komunalnej w Jeziornie następujące pismo:
Wobec zaszłej potrzeby prosimy o zakomunikowanie za jakie przewinienia i przez kogo byli aresztowani i osadzeni w areszcie gminnym w dniu 29 marca 1919 r. gospodarze: Józef Kopyt, Jan Osęka, Stanisław Kopyt, Franciszek Molak, Franciszek Osuch i Stanisław Matyjasiak.
W odpowiedzi wójt już następnego dnia otrzymał odpowiedź z posterunku Policji Komunalnej w Jeziornie (pisownia zgodna z oryginałem):
Niniejszym komunikuję, iż gospodarze wsi Opacz, gminy Jeziorna, Józef Kopyt, Jan Osenka , Stanisław Kopyt, Franciszek Molak, Franciszek Osuch i Stanisław Matyjasiak byli aresztowani z rozporządzenia mojego za ubliżanie rzondowi polskiemu nazywając go dziadowskiem i bolszewickiem. Wyżej wymienione osoby uzbroili się w kije, chcieli rozbrojć policję. Ja kapral Policji Komunalnej gm. Jeziorna mając to na uwadze postanowiłem takowych aresztować do przeprowadzenia śledztwa, a że badanie razem[?] jest nie ustanowione i nie mam oddzielnego lokalu badawczego, osadziłem takowych w areszcie gminnym. Winni, kturzy ubliżali żądowi polskiemu zostali uwolnieni za zobowiązaniem p. 1 art. 416 ust. pos. kar. z 1903[1] a protokuł przesłany do władz dla rozpatrzenia.
Podpisał pismo kapral na gminę Jeziorna Adam Naparte
Jak się cała sprawa zakończyła? Niestety nie ma żadnych na ten temat informacji.
24 lipca 1919 r. mocą przyjętej ustawy Sejm zlikwidował Milicję Ludową i Policję Komunalną. Ich miejsce zajęta Policja Państwowa.
[1] Prawdopodobnie chodzi o kodeks karny z 1903 r. [Tagancewa]. Dotyczy przepisu w którym mowa o ograniczeniu przemieszczania się osoby wobec której postawione są zarzuty.
Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Grodzisku Mazowieckim
Historyk wojskowości i starożytności, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Wieloletni pracownik wydawnictw książkowych (m. in. kierownik redakcji historii działu encyklopedii i słowników PWN), prasowych, ostatnio pracownik naukowy Wojskowego Biura Badań Historycznych, w latach 1981-89 redaktor, wydawca, wykładowca i aktywny działacz podziemia solidarnościowego. Od ćwierć wieku mieszkaniec Skolimowa, prowadzący Konstanciński Klub Historyczny.
