Już na drugi dzień po utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa Hans Frank 26 października 1939 r. wydał rozporządzenia dotyczące pracy Żydów. Na jego mocy przymusowi pracy podlegali wszyscy Żydzi od 14 do 60 roku życia, z zastrzeżeniem, że granice wieku mogą zostać w razie potrzeby rozszerzone. Wydanie przepisów wykonawczych do tego rozporządzenia powierzono wyższemu dowódcy SS i…
Willa „Sanssouci” W poprzednim artykule wspomniałem że konstancińskie losy mojej rodziny związane są z dwiema tutejszymi willami – „Jezioranką” oraz „Sanssouci”. Rodzice oraz ciocia związani zawodowo ze szpitalem STOCER byli w krótkich okresach lokatorami tych budynków. Przy głębszym wnikaniu w historię Konstancina-Jeziorny, szczególnie podczas pracy nad książką „Sztetl Jeziorna”, udało mi się odkryć dramatyczne wojenne…
Historia willi „Jezioranka” Są w Konstancinie dwie wille do których jestem szczególnie przywiązany, bo w obu przez krótki okres toczyło się życie mojej rodziny. Te wille to „Jezioranka” przy ulicy Kraszewskiego 8 i 8a oraz „Sanssouci” przy ulicy Wierzejewskiego 12G. Przez długi czas historia tych domów zamykała się dla mnie tylko w rodzinnych zdjęciach oraz…
Na ostatnim spotkaniu Konstancińskiego Klubu Historycznego poświęconemu tutejszej społeczności żydowskiej publiczność dopisała. Okazją do spotkania była zbliżająca się 80 rocznica powstania w getcie warszawskim. Gdy wybuchło, 19 kwietnia 1943 r., w Warszawie przebywało już niewielu Żydów z Jeziorny. Wspominałem jak trudno przywołać mi choćby wyobrażenie, że przed wojną Jeziornę zamieszkiwali chasydzi, bowiem w przestrzeni miejscowości…
Podsyła mi ostatnio dr Włodzimierz Bagieński rozmaite dokumenty dotyczące Żydów z Jeziorny, znalezione przez niego w aktach piaseczyńskiego magistratu, do których nie dotarliśmy podczas zbierania materiałów do naszej książki „Sztetl Jeziorna”. Przez rok od jej wydania zgromadziliśmy ich zresztą już całkiem sporo, co w przyszłości mamy nadzieję pozwoli nam uzupełnić zgromadzone informacje o tutejszej społeczności….
Przez pierwsze półrocze 1943 r. ukrywała się w Skolimowie Zofia Goetzel. W Żydowskim Instytucie Historycznym przechowywane są jej wspomnienia napisane w 1945 r., które drukiem ukazały się w berlińskim wydawnictwie po 66 latach (w 2011 r.). Wcześniej, w 2002 r., w Londynie wydano wspomnienia jej męża Dawida spisane przez Tima Shortridge i Michaela D. Frounfeltera….
Jak wyobrazić sobie co bezpowrotnie utraciliśmy, jak kiedyś wyglądała Jeziorna, będąca handlowym zapleczem Konstancina, pełna żydowskich sklepów i sklepików? Nieważne co napiszemy i tak trudno uwierzyć, iż w rejonie, gdzie obecnie jest ledwie kilka sklepików spożywczych i nieco większych marketów, w międzywojniu było takich sklepików 22… Prócz nich należałoby policzyć wszystkich drobnych rzemieślników, szewców, krawców,…
Dobiega końca spis powszechny. Tym razem spotyka się on z mieszanymi reakcjami z różnych powodów, których nie będziemy tu analizować. Po latach stanie się obiektem badań historyków patrzących nań bez emocji, podobnie jak my obecnie możemy z dystansem spojrzeć na wyniki spisu przeprowadzonego w 1921 roku w odrodzonej II Rzeczpospolitej. Wówczas były one wyczekiwane, bowiem…
Za co piją Łurzycoki? Za pszenicę i buroki A my ni mumy za co… Ta wpadająca w ucho przyśpiewka, prócz oddania narzekań mieszkańca górnych pól, iż na zalewowym nadwiślu wszystko samo rośnie, przyczyniając się do bogactwa jego mieszkańców, w przeciwieństwie do upraw na skarpie wiślanej, niesie w sobie także przekaz o rolnictwie na Urzeczu. A…
Odwiedzając niedawno Tykocin odkryłem, iż w XIX wieku przybyli tam wyznawcy cudownego cadyka z Góry Kalwarii. Różnili się mocno od tamtejszych Żydów, nawet tych ortodoksyjnych. Nie modlili się wespół z innymi w wielkiej synagodze, wzniesionej jeszcze w XVI wieku. Nieopodal niej mieli swój własny sztibl, czyli chasydzkie pomieszczenie modlitewne. Drewniany skromny budynek, w którym się…
Jesień 1930 r. Fotograf Agencji Fotograficznej „Światowid” Ajsyk Anyż zauważył na placu Unii Lubelskiej grupę Żydów udających się na uroczystości święta Jom Kipur do Góry Kalwarii. Długo się nie namyślając wraz z kolegą wyruszył do Góry Kalwarii z zamiarem zrobienia kilku fotografii z tej uroczystości, która rozpoczynała się w środę 1 października 1930 r. i…
Dziś przyjrzyjmy się nieco bliżej dawnym oszustwom, które w dwudziestoleciu międzywojennym kojarzą się oczywiście z filmem „Żądło” lub „Va Banque”. Ówczesne oszustwa nie różniły się wiele od obecnych, bowiem ludzie się nie zmieniają. Byli i nieuczciwi kontrahenci i zawodowi oszuści. Zacznijmy od tych pierwszych. W książce „Sztetl Jeziorna” krótko opisywaliśmy oszustwo jakiego dopuścił się pewien…
Historia Żydów z Jeziorny to opowieść o zniknięciu, powiedział mi Bart Orlicki, gdy kręciliśmy krótki film o tutejszym sztetlu. Ta obserwacja kogoś patrzącego na to z boku sprawiła, iż ujrzałem rzecz w nowym świetle. Być może cała historia jest w gruncie rzeczy opowieścią o znikaniu, a nie wspomnieniem tego, czego już nie ma. I rzecz…
Z dzisiejszej perspektywy mało kto zdaje sobie sprawę jaką rewolucję wywołała kolej w życiu codziennym mieszkańców tej części Urzecza. Przede wszystkim kolejka uczyniła komunikację z Warszawą masową, dając możliwość nie tylko docierania tu letnikom, lecz także przemieszczania się tutejszym mieszkańcom, jaką dotąd dawała jedynie Wisła, z czego korzystało niewiele osób. Choć pierwszą zmianę przyniosła kolej…
Żydzi w Piotrkowie Trybunalskim osiedlali się już od początku XVII w., ale dopiero w 1679 r. król Jan III Sobieski zezwolił na założenie kahału — budowę synagogi, mykwy i cmentarza. W 1765 r. mieszkało tu 1107 Żydów. W XIX w. miasto stało się jednym z najważniejszych w Polsce żydowskich ośrodków wydawniczo-drukarskich. Tłoczono tutaj Biblię, Talmud,…