Żydzi z Jeziorny skierowani do pracy przymusowej – 1940 r.

Już na drugi dzień po utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa Hans Frank 26 października 1939 r. wydał rozporządzenia dotyczące pracy Żydów. Na jego mocy przymusowi pracy podlegali wszyscy Żydzi od 14 do 60 roku życia, z zastrzeżeniem, że granice wieku mogą zostać w razie potrzeby rozszerzone. Wydanie przepisów wykonawczych do tego rozporządzenia powierzono wyższemu dowódcy SS i policji Friedrichowi Wilhelmowi Krügerowi. 11 i 12 grudnia 1939 r., Krüger, ogłosił „pierwsze” i „drugie” postanowienie wykonawcze do rozporządzenia, w którym drobiazgowo opisano przymus pracy dla Żydów wraz z ich narzędziami, przekazując tę ludność do dyspozycji policji niemieckiej. Wszyscy żydowscy mieszkańcy Generalnego Gubernatorstwa od ukończonego 14. do ukończonego 60. roku życia podlegali przymusowi pracy. Rozporządzenie rozciągało się pierwotnie na Żydów płci męskiej od ukończonego 12. do ukończonego 60. roku życia. Zarządzono też, że okres pracy ustala się zasadniczo na dwa lata. Czas ten mógł zostać przedłużony, jeśli nie zostanie osiągnięty cel wychowawczy pracy przymusowej. Objęci przymusem mieli zostać zatrudnieni według posiadanych umiejętności zawodowych.

Od wiosny 1940 r. poszczególne Judenraty zostały zobowiązane do dostarczania codziennie stałej liczby robotników żydowskich, którzy byli zatrudniani na licznych placówkach pracy (w warsztatach, fabrykach, urzędach itp. znajdujących się w miejscu zamieszkania robotników, w miejscach, gdzie istniały społeczności żydowskie). Zgodnie z  postanowieniami  Dienstbefehl an die Judenrate fur die Erfassung und Gestellung der Juden zur Zwangsarbeit (Rozkaz urzędowy do Rad Żydowskich w sprawie spisania i stawienia się Żydów do prac przymusowych) z 20 stycznia 1940 r. podpisanym przez wyższego dowódcę SS i Policji przy Sztabie Generalnego Gubernatora dla zajętych obszarów polskich Friedricha Wilhelma Krügera  Rady Żydowskie (Judenraty) zobowiązano do przeprowadzenia spisu wszystkich Żydów, którzy podlegali temu zarządzeniu. Miały one obowiązek założenia kartotek pracy przymusowej.

Pismo Kreishauptmann Warschau-Land z 16 lutego 1940 r. w sprawie kartoteki Żydów, podlegających przymusowi pracy dotarło do gminy Jeziorna 19 lutego 1940 r. W myśl tego pisma do kartoteki mieli być wciągnięci wszyscy Żydzi w wieku od 12. do 60. roku życia. Jednak w pierwszym rzędzie mieli być wciągnięci do kartoteki wszyscy Żydzi płci męskiej od ukończonego 16. do ukończonego 25. roku życia. Każdy z Żydów przez Radę Żydowską otrzymał odcinek kontrolny karty po ostemplowaniu przez miejscowego wójta. Posegregowane według kolorów karty kartoteki pierwszych 10 roczników należało natychmiast przesłać do Kreishauptmana Warschau-Land. Dopiero po tym należało sporządzić kartoteki z pozostałych roczników.  Wszystko karty miały być złożone do 7 marca 1940 r. Spisowi podlegali także ochrzczeni Żydzi. Za każdą kartę należało zapłacić 20 gr.

Tego samego dnia, 19 lutego 1940 r. wspomniane pismo zostało przesłane przez Zarząd Gminy Jeziorna Radzie Żydowskiej w Jeziornie. Dwa tygodnie później, 4 marca Zarząd Gminy w Jeziornie przesłał pierwszych 65 kart (roczniki 1915-1928).  W następnych miesiącach dosłano pięć kolejnych kart: 15 kwietnia – 3 karty , 20 maja – 2 karty. Wymienione 5 osób uzyskało zapewne w tym czasie odpowiedni wiek – 16 lat.

Gmina zamówiła wstępnie 620 sztuk kart do kartoteki:

10       niebieskich                F         ?

20       zielonych                   F         wolny zawód

20       czerwonych              E         pracownik rolny

40       szarych                      I           technik

180     pomarańczowych    G         pracownik budowlany

350     żółtych                       B         rzemieślnik

Poniżej prezentuję kompletną listę 10 roczników skierowanych do pracy przymusowej: 66 osób z Jeziorny i 4 osoby ze Skolimowa. (w kolejności nazwisko, imię, zawód, nr karty)

Jeziorna

  1. Bliziński Menasze – kupiec – B 17753
  2. Boim Mordka – ? – B 17856 (15 kwietnia)
  3. Borek Menachem-Dawid – czeladnik szewski – G 38690
  4. Brand Dawid-Lejb – furman – B 17741
  5. Brand Sucher-Majer – przy rodzicach – B 17755
  6. Brand Szulim – Szewc – G 38707
  7. Chymisz Hersz-Josek – czeladnik krawiecki – G 38719
  8. Chymisz Jankiel-Wulf – czeladnik krawiecki – G 38718
  9. Cwerenbaum Abram – przy rodzicach – B 17745
  10. Dajczer Szmul – ? – G 38817 (20 maja)
  11. Danilewicz Chaim – czeladnik krawiecki – G 38699
  12. Erlich Majlach – przy rodzicach – B 17749
  13. Fedorowski Szymon – ? – G 38814 (15 kwietnia) 
  14. Frydman Berek – szklarz – G 38688
  15. Frydman Pinkus – szklarz – G 38689
  16. Furwaser Jankiel – tragarz – B 17746
  17. Golberg Symcha-Icek – czeladnik szewski – G 38715
  18. Goldberg Kiwa – ? – G 38815 (15 kwietnia)
  19. Goldcymer Chaim-Ela – czeladnik piekarski – G 38722
  20. Goldcymer Uszer – czeladnik stolarski – G 38723
  21. Goldsztajn Hersz-Chaim – czeladnik stolarski – G 38700
  22. Gotfryd Abram-Motek – przy rodzicach – B 17759
  23. Gurfinkiel Hersz – rzeźnik – G 38702
  24. Hajwentryger Pinkus – przy rodzicach – B 17747
  25. Hajwentryger Szlama – czeladnik piekarski – G 38720
  26. Hajwentryger Szulim – czeladnik piekarski – G 38724
  27. Hejwentryger Moszek-Icek – czeladnik szewski – G 38692
  28. Hepsztajn Abram-Aron – czeladnik stolarski – G 38725
  29. Hepsztajn Wulf-Symche – czeladnik stolarski – G 38726
  30. Jeleń Bencjan – czeladnik krawiecki – G 38701
  31. Jeleń Gidale-Szlam – praktykant krawiecki – G 38695
  32. Kenigswald Salomon – fryzjer – G 38705
  33. Kenigsztajn Kisiel – przy rodzicach – B 17744
  34. Kenigsztejn[1] Aron-Lejb – rzeźnik – G 38698
  35. Kenigsztejn[2] Kisiel –  czeladnik rzeźnicki – G 38697
  36. Kenigsztejn[3] Pelta – czeladnik rzeźnicki – G 38696
  37. Ksiżenicki Jakub-Icek – przy rodzicach – B 17760
  38. Mendelman Szmul – przy rodzicach – B 17743
  39. Paryski Alter – czeladnik szewski – G 38716
  40. Paryski Chaim-Kisiel – czeladnik szewski – G 38712
  41. Paryski Lejb – czeladnik szewski – G 38711
  42. Rotkopf Chaim – zegarmistrz – G 38708
  43. Rotsztajn Abram-Icek – tragarz – B 17763
  44. Rozenberg Szmul – praktykant piekarski – G 38686
  45. Rydzyński Hersz-Lejb – krawiec – G 38691
  46. Szałat Elek – przy ojcu – B 17748
  47. Szerszeń Chaskiel-Bencjan – ? – G 38816 (20 maja) 
  48. Szifer Naftalin – przy rodzicach – B 17752
  49. Szumacher Icek – czeladnik krawiecki – G 38704
  50. Szumacher Izrael – czeladnik krawiecki – G 38703
  51. Szumacher Jankiel – przy rodzicach – B 17742
  52. Szumacher Majer-Dawid – przy rodzicach – B 17761
  53. Szumacher Mendel – przy rodzicach – B 17751
  54. Szumacher Pinkus – kaletnik – G 38706
  55. Szumacher Szulim – przy rodzicach – B 17754
  56. Szwarcglas Szaja-Jojne – czeladnik krawiecki – G 38694
  57. Trzewik Chaim – przy rodzicach – B 17750
  58. Wainberg Dawid-Jankiel – introligator – G 38693
  59. Widerman Szmul-Dawid – szewc – G 38687
  60. Winograd Chaskiel-Josek – szklarz – G 38721
  61. Wulf Dawid-Josek – czeladnik piekarski – G 38713
  62. Wulf Judel – czeladnik piekarski – G 38709
  63. Wulf Lejb-Mordka – czeladnik piekarski – G 38710
  64. Wulf Moszek – czeladnik krawiecki – G 38714
  65. Zajdman Icek – czeladnik rzeźnicki – G 38717
  66. Zajdman Icek – przy rodzicach – B 17762

 Skolimów

  1. Lewenkopf Juda – przy rodzicach – B 17757
  2. Likiernik Henryk – student medycyny – F 21975
  3. Przedborski Jerzy – przy rodzicach – B 17756
  4. Trajstman Adam – przy rodzicach – B 17758

Zwracają uwagę dwie osoby:  Kenigsztajn Kisiel i Zajdman Icek. Raz zapisani są „przy rodzicach” z kartą żółtą „B”, raz jako czeladnik z  kartą pomarańczową „G”. Pytanie czy to są te same osoby. Skierowano by do pracy 68 osób zamiast 70? Władze niemieckie zapewne sprawdzały wszystko z listą.

Pytania Zarządy Gminy Jeziorna do Kreishauptmann Warschau-Land, 1940 r.

[1] Zapewne winno być Kenigsztajn

[2] j.w.

[3] j.w.

Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Grodzisku Mazowieckim

Może ci się także spodobać...