Willa „Konstancja” i jej mieszkańcy

Nad Jeziorką, niedaleko skolimowskiego młyna stoi willa, która lata swojej świetności ma już za sobą. Kto o niej pamięta. Schowana wśród ciszy i zieleni, zasłonięta przez budynek osady młynarskiej, milczy. Jadąc od strony starej stacji kolejowej „Skolimów” ulicą Chylicką  jej nie zobaczycie. Musicie skręcić w prawo. Pierwsze prawo za mostem. Posuwamy się w kierunku „Dobrego…

Czytaj więcej

Żydzi z Jeziorny skierowani do pracy przymusowej – 1940 r.

Już na drugi dzień po utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa Hans Frank 26 października 1939 r. wydał rozporządzenia dotyczące pracy Żydów. Na jego mocy przymusowi pracy podlegali wszyscy Żydzi od 14 do 60 roku życia, z zastrzeżeniem, że granice wieku mogą zostać w razie potrzeby rozszerzone. Wydanie przepisów wykonawczych do tego rozporządzenia powierzono wyższemu dowódcy SS i…

Czytaj więcej

Willa „Sanssouci”

Willa „Sanssouci” W poprzednim artykule wspomniałem że konstancińskie losy mojej rodziny związane są z dwiema tutejszymi willami – „Jezioranką” oraz „Sanssouci”. Rodzice oraz ciocia związani zawodowo ze szpitalem STOCER byli w krótkich okresach lokatorami tych budynków. Przy głębszym wnikaniu w historię Konstancina-Jeziorny, szczególnie podczas pracy nad książką „Sztetl Jeziorna”, udało mi się odkryć dramatyczne wojenne…

Czytaj więcej

Willa „Jezioranka”

Historia willi „Jezioranka” Są w Konstancinie dwie wille do których jestem szczególnie przywiązany, bo w obu przez krótki okres toczyło się życie mojej rodziny. Te wille to „Jezioranka” przy ulicy Kraszewskiego 8 i 8a oraz „Sanssouci” przy ulicy Wierzejewskiego 12G. Przez długi czas historia tych domów zamykała się dla mnie tylko w rodzinnych zdjęciach oraz…

Czytaj więcej

Bożnice Jeziorny

Na ostatnim spotkaniu Konstancińskiego Klubu Historycznego poświęconemu tutejszej społeczności żydowskiej publiczność dopisała. Okazją do spotkania była zbliżająca się 80 rocznica powstania w getcie warszawskim. Gdy wybuchło, 19 kwietnia 1943 r., w Warszawie przebywało już niewielu Żydów z Jeziorny. Wspominałem jak trudno przywołać mi choćby wyobrażenie, że przed wojną Jeziornę zamieszkiwali chasydzi, bowiem w przestrzeni miejscowości…

Czytaj więcej

O gminie żydowskiej w Jeziornie

Podsyła mi ostatnio dr Włodzimierz Bagieński rozmaite dokumenty dotyczące Żydów z Jeziorny, znalezione przez niego w aktach piaseczyńskiego magistratu, do których nie dotarliśmy podczas zbierania materiałów do naszej książki „Sztetl Jeziorna”. Przez rok od jej wydania zgromadziliśmy ich zresztą już całkiem sporo, co w przyszłości mamy nadzieję pozwoli nam uzupełnić zgromadzone informacje o tutejszej społeczności….

Czytaj więcej

Wśród żydowskich sklepików Jeziorny

Jak wyobrazić sobie co bezpowrotnie utraciliśmy, jak kiedyś wyglądała Jeziorna, będąca handlowym zapleczem Konstancina, pełna żydowskich sklepów i sklepików? Nieważne co napiszemy i tak trudno uwierzyć, iż w rejonie, gdzie obecnie jest ledwie kilka sklepików spożywczych i nieco większych marketów, w międzywojniu było takich sklepików 22… Prócz nich należałoby policzyć wszystkich drobnych rzemieślników, szewców, krawców,…

Czytaj więcej

Spis 1921 roku na Urzeczu. Polacy, Niemcy i Żydzi.

Dobiega końca spis powszechny. Tym razem spotyka się on z mieszanymi reakcjami z różnych powodów, których nie będziemy tu analizować. Po latach stanie się obiektem badań historyków patrzących nań bez emocji, podobnie jak my obecnie możemy z dystansem spojrzeć na wyniki spisu przeprowadzonego w 1921 roku w odrodzonej II Rzeczpospolitej. Wówczas były one wyczekiwane, bowiem…

Czytaj więcej

Chasydzi i syjoniści nad Jeziorką, czyli o zbeszczeszczeniu bożnicy w Piasecznie

Odwiedzając niedawno Tykocin odkryłem, iż w XIX wieku przybyli tam wyznawcy cudownego cadyka z Góry Kalwarii. Różnili się mocno od tamtejszych Żydów, nawet tych ortodoksyjnych. Nie modlili się wespół z innymi w wielkiej synagodze, wzniesionej jeszcze w XVI wieku. Nieopodal niej mieli swój własny sztibl, czyli chasydzkie pomieszczenie modlitewne. Drewniany skromny budynek, w którym się…

Czytaj więcej

Przygoda fotoreportera w Górze Kalwarii – 1930 r.

Jesień 1930 r. Fotograf Agencji Fotograficznej „Światowid” Ajsyk Anyż zauważył na placu Unii Lubelskiej grupę Żydów udających się na uroczystości święta Jom Kipur do Góry Kalwarii. Długo się nie namyślając wraz z kolegą wyruszył do Góry Kalwarii z zamiarem zrobienia kilku fotografii z tej uroczystości, która rozpoczynała się w środę 1 października 1930 r. i…

Czytaj więcej

W kręgu oszustów

Dziś przyjrzyjmy się nieco bliżej dawnym oszustwom, które w dwudziestoleciu międzywojennym kojarzą się oczywiście z filmem „Żądło” lub „Va Banque”. Ówczesne oszustwa nie różniły się wiele od obecnych, bowiem ludzie się nie zmieniają. Byli i nieuczciwi kontrahenci i zawodowi oszuści. Zacznijmy od tych pierwszych. W książce „Sztetl Jeziorna” krótko opisywaliśmy oszustwo jakiego dopuścił się pewien…

Czytaj więcej

W kręgu cadyka z Ger

Trudno dziś pojąć fenomen cadyka z Ger, na którego dwór przy ulicy Pijarskiej przybywały tysiące Żydów, chcących modlić się ze świętym mężem lub szukając jego porady. O mistycznej dynastii poczytać można było niedawno w artykule Piotra Rytki o Cadykowym Miasteczku. Obecność cadyka w Górze Kalwarii wywierała także znaczny wpływ na Żydów zamieszkujących nadwiślańskie Urzecze. Jeszcze przed…

Czytaj więcej

Garbarnia w Jeziornie Królewskiej

Wskutek postanowień III rozbioru tereny położone nad Jeziorką stały się częścią Królestwa Pruskiego. Jeziorna Królewska wraz z Okrzeszynem, stanowiąca dotąd tzw. królewszczyznę, dobra koronne, przejęte zostały w 1796 roku przez pruskie władze i administrowane były przez utworzoną Ekonomię w Lesznowoli. Dobra ziemskie nadal dzierżawiono, w zamian za opłaty wnoszone rocznie przez dzierżawców. Po utworzeniu w…

Czytaj więcej

Nadwiślański sztetl – Ger

80 lat temu, w dniach 25-26 luty 1941 roku, Niemcy deportowali Żydów z Góry Kalwarii do Warszawy. Do utworzonego rok wcześniej górskokalwaryjskiego getta hitlerowcy przetransportowali około 400 Żydów z Pabianic, Łodzi, Aleksandrowa Łódzkiego, Sierpca, Suwałk, Włocławka i Kalisza oraz około 300 Żydów z okolicznych miejscowości. W getcie znaleźli się także mieszkańcy Góry Kalwarii nazywanej w…

Czytaj więcej