Wskutek postanowień III rozbioru tereny położone nad Jeziorką stały się częścią Królestwa Pruskiego. Jeziorna Królewska wraz z Okrzeszynem, stanowiąca dotąd tzw. królewszczyznę, dobra koronne, przejęte zostały w 1796 roku przez pruskie władze i administrowane były przez utworzoną Ekonomię w Lesznowoli. Dobra ziemskie nadal dzierżawiono, w zamian za opłaty wnoszone rocznie przez dzierżawców. Po utworzeniu w 1807 roku Księstwa Warszawskiego ziemie stały się “dobrami narodowymi”, administrowanymi na rzecz władz przez wspomnianą Ekonomię.
Książę Fryderyk August wyraża zgodę na sprzedaż Jeziorny Królewskiej z Okrzeszynem i Kępą Okrzewską, 1811 rok. Akta Dóbr Jeziorna, zb. APW Oddz. Grodzisk Mazowiecki.
W roku 1813 sprzedano je Judycie z Lewinów Jakubowiczowej, wdowie po Samuelu Jakubowiczu, kupcu warszawskim, zamieszkałej w Warszawie. Transakcja była nietypowa, ponieważ obowiązywał dekret z listopada 1808 r. zakazujący Żydom nabywania dóbr ziemskich. Dla Judyty Jakubowiczowej zrobiono wyjątek. Zgodę na sprzedaż nieruchomości wydał osobiście w 1811 r. król saski, książę warszawski Fryderyk August. Wdowa posiadała obligacje skarbowe z 1808 r. wyemitowane przez Skarb Księstwa Warszawskiego na zakup żywności dla wojska. Brak środków na wykup tych obligacji od Jakubowiczowej spowodował zastąpienie pieniędzy majątkiem ziemskim. W ofercie rządowej przejęcie dóbr Jeziorna uwarunkowane było założeniem, wybudowaniem i utrzymaniem na ich terenie garbarni. Skóry tu produkowane miały być przeznaczone na potrzeby wojska. Na realizację inwestycji przewidziano nadchodzący rok [domniemywać można więc, że realizacja służyć miała na potrzeby Wielkiej Armii, która w 1812 r. miała wyruszyć na Moskwę – red]. Czasy były niespokojne i w umowie przyjęto, że „gdyby wojna w Księstwie Warszawskim trwać miała czas zastrzeżony w założeniu garbarni” może się przedłużyć. Zobowiązanie mogło być zatem przelane na sukcesorów Jakubowiczowej lub ewentualnych nabywców tych dóbr. Przez ten okres obowiązywało jednak płacenie Skarbowi Publicznemu wadium w wysokości 2000 zł rocznie.
Fragment mapy Jeziorny z 1811 r. ze zbiorów AGAD. Nałożono współczesną siatkę ulic, u zbiegu Polnej i Bielawskiej widoczny dawny dwór i folwark w Jeziornie, na terenie którego śladem założenia Garbarnii jest ulica Garbarska.
Judyta Jakubowiczowa, musiała dotrzymać zawartych za czasów pruskich kontraktów dzierżawnych. Klucz Jeziorna, składający się z folwarku i wsi Jeziorna oraz wsi Okrzeszyn i Kępy Okrzewskiej, kolonii olęderskiej, od 1805 r. dzierżawił Fryderyk Woide. Jej termin upływał w 1814 r. Propinację od 1802 r. przez 12 lat dzierżawił naddzierżawca Ekonomii Narodowej Lesznowola J. Koszutski [w ten sposób pobierając dochody z obrotu produktami alkoholowymi na terenie dóbr –red]. Dawny dwór – folwark przejęty przez Jakubowiczową składał się z następujących zabudowań: domu folwarcznego, dwóch stodół, stajni i obory. Do nich doliczono wybudowane przez Woidego: drewniany dom mieszkalny z dwiema izbami, kryty słomą, stodołę o jednym klepisku, wozownię z dwoma wjazdami, studnię drewnianą, „z której się woda wyciąga za pomocą walca z łańcuchem i jednym kubłem żelazem okutym” oraz płoty wokół folwarku ze sztachet postawione.
Judyta objęła dobra dopiero w 1813 roku. Mimo klęski Wielkiej Armii, nie zrezygnowano z utworzenia garbarni, przesuwając realizację przedsięwzięcia na lata 1815-1817. W 1818 r. zatrudniono majstra z Saksonii i rozpoczęto produkcję. Garbarnia przetwarzała skóry wołowe, krowie i cielęce. Sprowadziła też skóry z „dzikiego wołu amerykańskiego” z Buenos Aires. Za te ostanie, wystawione na wystawie „płodów przemysłu krajowego” otrzymała medal. Jednakże wraz z utworzeniem Królestwa Polskiego [wskutek postanowień Kongresu Wiedeńskiego w 1815 roku – red] wprowadzono wolny handel artykułami przemysłowymi z Rosją. Rynek Królestwa został zalany gorszej jakości, ale dużo tańszymi skórami ze Wschodu. Garbarnia w Jeziornie przynosiła straty. W 1824 r. zatrudniała jednego majstra, aby właściciel nie musiał płacić kary Skarbowi i nie ponosił zbyt dużych kosztów nierentownej produkcji.
“Gazeta Warszawska”, 29 listopada 1823 r.
Judyta Jakubowiczowa w 1824 r. dobra ziemskie Jeziorna, Okrzeszyn i Kępa Okrzeszyńska przekazała aktem darowizny córce Annie i zięciowi Józefowi Morawskiemu, referendarzowi stanu Królestwa Polskiego. W tym samym roku Morawski uzyskał od księcia Józefa Zajączka, Namiestnika Królestwa Polskiego uwolnienie od hipotecznego obowiązku utrzymania garbarni. Założona garbarnia miała jednak przetrwać. Jeszcze przez wiele lat produkowano tu skóry, choć nigdy na skalę przemysłową. Pamiątką jest ulica Garbarska, położona nieopodal dawnego dworu i folwarku w Jeziornie, której nadano taką nazwę w latach trzydziestych XX wieku, gdy pamięć o twórczyni garbarni już dawno zaginęła.
Garbarska obecnie.
Powyższy tekst pierwotnie publikowany jako część artykułu o Jeziornie w “Co i jak” nr 46, IX 2002. Wstęp oraz uzupełnienia pochodzą od redakcji.
Historycy zajmujący się dziajami regionalnymi powiatu piaseczyńskiego, autorzy licznych publikacji m. in. “Szkice z dziejów Piaseczna i okolic”, “Słownika historycznego gminy Lesznowola” i innych. Honorowi obywatele gminy Piaseczno. Ewa Bagieńska jest magistrem historii pracującym w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego,
Włodzimierz Bagieński jest doktorem historii. Przez wiele lat kierował Oddziałem Archiwum Państwowego m.st. Warszawy w Górze Kalwarii.
