Przeglądając akta metrykalne parafii w Czersku dotyczące urodzeń w końcówce lat trzydziestych XIX wieku bardzo często występuje Kępa Potycka. Nazwa nasuwająca skojarzenia z Kępą Potocką, ale swoją nazwę zawdzięczająca wsi oraz folwarkowi Potycz położonych na południowych krańcach lewobrzeżnego Urzecza. Znalezienie szerszych informacji w niemałej już ilości pozycji wydawniczych o terenach Urzecza nie jest łatwe. Jedynie…
W okolicach Urzecza mamy do czynienia z trzema żywiołami kolonizacji niemieckojęzycznej. Celowo używam takiego sformułowania, bowiem nie wszyscy osadnicy byli ewangelikami, ani też nie wywodzili się z Niemiec. Olędrzy przybyli w te strony pod koniec XVIII wieku byli od stuleci obywatelami Rzeczpospolitej zamieszkałymi głównie na Żuławach i nad Wisłą, którzy uciekli przed pruskimi panowaniem, część…
Od przybycia olędrów na Urzecze mija właśnie 250 lat, dobra to okazja by raz jeszcze opowiedzieć o tutejszych osadach jakie założyli, tym bardziej, że sporo z nich przetrwała do dzisiaj, a przez ostatnie 10 lat badań udało się poszerzyć wiedzę na ten temat. Rzecz jasna olędrzy pojawiali się na tych terenach już od końca XVI…
Olędrzy na trwałe osiedli na Urzeczu w latach siedemdziesiątych XVIII wieku. Wydawać by się mogło, iż po III rozbiorze dla pruskich władz, pod których zwierzchnictwem znalazła się lewobrzeżna część mikroregionu, a które przystąpiły do intensywnego zagospodarowywania nieużytków dotychczasowych królewszczyzn i sekularyzowanych dóbr, niemieckojęzyczni mieszkańcy będą sojusznikami. Stanowili jednak utrapienie, mimo iż de facto zagospodarowywali tereny…
Kępa Okrzewska zwana również Kępą Okrzeszyńską lub Kępą Jeziorny została skolonizowana przez olędrów krótko przed 1779 rokiem. Wyspa na Wiśle na wprost wsi Okrzeszyn wchodziła w skład dóbr Jeziorny. Kontrakt nie zachował się, z osadnikami spisał go dzierżawca starostwa, wojewoda łęczycki Szymon Dzierzbicki. Gospodarstwa wytyczone zostały na wyspie wiślanej zwanej Kępą Wielką, porośniętą pierwotnie lasem,…
Dobiega końca spis powszechny. Tym razem spotyka się on z mieszanymi reakcjami z różnych powodów, których nie będziemy tu analizować. Po latach stanie się obiektem badań historyków patrzących nań bez emocji, podobnie jak my obecnie możemy z dystansem spojrzeć na wyniki spisu przeprowadzonego w 1921 roku w odrodzonej II Rzeczpospolitej. Wówczas były one wyczekiwane, bowiem…
Za co piją Łurzycoki? Za pszenicę i buroki A my ni mumy za co… Ta wpadająca w ucho przyśpiewka, prócz oddania narzekań mieszkańca górnych pól, iż na zalewowym nadwiślu wszystko samo rośnie, przyczyniając się do bogactwa jego mieszkańców, w przeciwieństwie do upraw na skarpie wiślanej, niesie w sobie także przekaz o rolnictwie na Urzeczu. A…
Prezentowany przykład dotyczący poparcia olęderskich osadników i kolonistów dla idei sypania wałów nie był odosobniony. Jak 17 maja 1846 roku zanotował we dworze w Bielawie Henryk Rossman: „Koloniści z Kępy Oborskiej, Falenickiej, Okrzewskiej i Wilanowskiej do tych robót są użyci (…) robią chętnie i dobrze”. Nasze przekonanie o olęderskim oporze w tej materii okazuje się…
Trudno powiedzieć skąd wzięło się przekonanie, iż olędrzy sprzeciwiali się budowie wałów, które w XIX wieku sypano wskutek postanowień rządowych wzdłuż rzek. Rzeczywiście wały przeciwpowodziowe radykalnie zmieniły system gospodarowania ziemią, gdy ustały wylewy rzeki na pola, będące źródłem żyznego mułu. Na Urzeczu zmusiło to olędrów i pozostałych mieszkańców do nawożenia obornikiem, a dawne „powodziowe” gospodarowanie…
Obecności żydowskiej ludności na terenach wiejskich nadwiślańskiego Urzecza w swej znakomitej publikacji Ł. M. Stanaszek poświęcił ledwie trzy strony, zaznaczając iż Żydzi osiedlali się na nich rzadko, choć stale obecni byli w życiu tutejszej ludności, a na Urzeczu istniał silne ośrodki osadnictwa, takie jak Karczew, Góra Kalwaria czy Sobienie-Jeziory. Warto powyższe rozwinąć, bowiem o ile…
Pozwolę sobie pochylić się po raz kolejny nad tutejszymi olędrami, gdyż bardzo często ulegają oni pewnej generalizacji. Nawet w przypadku, gdy ktoś kojarzy, iż nie mieli oni wiele wspólnego z holendrami, szufladkuje ich najczęściej jako niemieckich protestantów bądź mennonitów. Co nie odpowiada prawdzie w przypadku Urzecza, bowiem na ślad obecności mennonitów poza jednym możliwym przypadkiem…
Jak niektórzy wiedzą, od kilku lat badam dzieje olędrów na Urzeczu. Na portalu po wybraniu tagu Olędrzy można przeczytać szereg tekstów na ich temat, w Roczniku Nadwiślańskiego Urzecza pojawił się duży artykuł na temat ich historii i tutejszej społeczności, opisujący historię ich przybycia w te strony i zakładania kolejnych osad. Przyczynili się w dużej mierze…
W przypadku Kępy Falenickiej, Oborskiej i Okrzewskiej w dwudziestoleciu międzywojennym, mimo prowadzonego od pewnego momentu rozeznania przez Komendę Główną Policji środowiska mniejszości niemieckiej, nie dopatrzono się wrogiej działalności wymierzonej przeciw Polsce. Nie powstały tu struktury DVP (Deutsche Volkspartei) ani JDP (Jungdeutsche Partei in Polen), nie udało się zorganizować jej komórek z uwagi na znaczną polonizację….
Przyznam, iż nie poruszałbym powyższej tematyki, bo wydaje mi się ona stosunkowo dobrze znana i opracowania, w szczególności jeśli chodzi o lewobrzeżną część Urzecza. Jednakże działalność mieszkańców podwilanowskich wsi sprawiła, iż potomkowie olęderskich kolonistów kojarzą się niektórym z hitlerowskimi zbrodniarzami. Jest to równie niesłuszne jak dodawanie przymiotnika „polski” do określenia „obóz koncentracyjny”, czy rozciąganie antysemickich…
Kępa Świderska, olęderska wieś w dobrach otwockich, położona na wiślanej wyspie, w pierwszej ćwierci XIX wieku zaczęła wędrować ku lewemu brzegowi. W latach dwudziestych jej część znalazła się nieopodal prawego brzegu i sypanych tam wałów, w latach trzydziestych ówczesne mapy ukazują ją jako przyrastającą do stałego lądu, co przypieczętowała powódź około roku 1844. Wieś znalazła…