Józef Kępka – ogrodnik Żeromskiego

Artykuł opublikowany przez Adama Zyszczyka 27 grudnia 2020 r.  „Dozorcy i ogrodnicy konstancińskich willi” stał się inspiracją do znalezienia tychże dozorców i ogrodników. Choć od czasu, kiedy osoby te żyły i pracowały w Konstancinie upłynęło już sto, a może i więcej lat, to obecna technika (internet, komputery, programy komputerowe, łatwość i szybkość porozumiewania się) pozwala na znalezienie i przypomnienie tych osób.

Jedną z takich rodzin opisała w swoich „Wspomnieniach” Monika Żeromska, córka wielkiego pisarza polskiego Stefana Żeromskiego, która od 1920 r. zamieszkiwała wraz z rodzicami w willi „Świt” w Konstancinie[1]. Monika Żeromska o ogrodniku Józefie Kępce pisała tak: „Ojciec przepadał za Józefem Kępką. Siadywali razem na murku naprzeciwko furtki naszego domu, po drugiej stronie ulicy, albo na okrągłej ławce pomalowanej na zielono, obejmującej pień dębu przy werandzie, i obaj oparci na laskach, rozmawiali. (…). Józef nosił się z wiejska, miał długą, ciemną kapotę obszytą tasiemkami, wysokie pomarszczone buty i szeroki kapelusz. (…) Moją wybraną przyjaciółką była Marta Batorowska, wnuczka Józefa, która urodziła się tego samego roku, miesiąca i dnia, co ja.”

Dzięki tak spisanym wspomnieniom córki pisarza nie jest trudno ustalić, o którą Martę Batorowską i jej dziadka Józefa Kępkę chodziło.

Willa “Świt”, 1925 r. Fot. Agencja Fotograficzna W. Machowski-W.Złakowski. Za: Polona.pl

Monika Żeromska urodziła się 30 maja 1913 r. (dla porządku należy dodać, że urodziła się we Florencji). Zatem Marta Batorowska powinna urodzić się i być ochrzczona w tej dacie w parafii Powsin, do której należał sam Konstancin i okolice np. Bielawa, czy Jeziorna.

Faktycznie w parafii św Elżbiety w Powsinie 29 maja 1913 r. urodziła się Marta Batorowska córka Józefa Batorowskiego i Józefy z d. Kępka rodziców pochodzących z Jeziorny. Jej chrzestnymi byli Andrzej Szewczyk i Katarzyna Mordzielewska.

Różnica w dacie urodzenia Moniki Żeromskiej i Marty Batorowskiej wynosiła 1 dzień. Nie urodziły się tego samego dnia, jak podawała p. Monika – owszem: miesiąca i roku, tak.

To dziadek Marty ze strony matki był opisywanym przez Monikę Żeromską, Józefem Kępką dozorcą/ogrodnikiem w ich willi.

Matka Marty, Józefa urodziła się w 1882 r. właśnie z Józefa Kępki i Marianny z d. Milewskiej pochodzących z Jeziorny. Wyszła ona za mąż za Józefa Batorowskiego w 1902 r., a ślub odbył się w parafii św Elżbiety w Powsinie. Matka Marty zmarła dość młodo, w wieku 44 lat w 1926 r.

Fragment poprzedniego zdjęcia. Na zdjęciu widoczny zapewne ogrodnik Józef Kępka

Natomiast dziadek Marty, Józef Kępka, z którym ok. 1920-1921 r. tak bardzo lubił rozmawiać Stefan Żeromski urodził się 20 stycznia 1861 r. i był synem Józefa Antoniego Kępki (1827-1897) i Anny Ukleja (1832-1879), zapisywanej również, jako Oklejska, rodziców pochodzących z Cieciszewa parafii Słomczyn. Jak podaje metryka, ojciec Józefa miał 33 lata, a matka 25, kiedy syn się urodził. Rodzicami chrzestnymi Józefa byli: Andrzej Lichocki i Rozalia Kluczyńska rodzinnie powiązani z rodziną Kępków. Chrztu dokonał ksiądz Stanisław Mioduszewski – wikary słomczyński.

Józef Kępka ożenił się w 1881 r. z Marianną Milewską pochodzącą z Jeziorny. Małżeństwo to miało tylko 2 córki: wspomnianą Józefę (1882-1926) i Annę, która zmarła w wieku 2-ch lat. Józef Kępka zmarł zapewne kilka lat po 1920 r., bowiem od tego roku mieszkała w Konstancinie Monika Żeromska, która go pamiętała. Z racji przynależności Jeziorny, w której mieszkał, do parafii w Powsinie należy spodziewać się, że Józef Kępka został pochowany na cmentarzu powsińskim. Nie wiadomo, czy zachowała się do dzisiejszych czasów jego mogiła.

Willa ”Świt”, jesień 1925 r. Fot. Jan Ryś. Za:”Tygodnik Ilustrowany” nr 49 z 5 grudnia 1925 r.

W sferze rozważań pozostaje kwestia, czy ojciec Józefa, Józef Antoni Kępka brał udział w Powstaniu Styczniowym 1863 r. Miałby wtedy 36 lat i wraz ze swoimi kolegami Walentym Pindelskim (21 l.) ze Słomczyna, Kazimierzem Olesińskim (32 l.) ze Słomczyna oraz Józefem Gutem (40 l.) również ze Słomczyna[2] uczestniczył w działaniach przeciw rosyjskiemu zaborcy. Możliwe jest, że Józef Kępka o Powstaniu Styczniowym wielokrotnie rozmawiał ze swoim ojcem, ale też z rodzinami ze Słomczyna, z którymi Kępkowie byli rodzinnie powiązani lub sąsiadami. Sam nie mógł brać udziału w Powstaniu, bowiem miał wtedy 2 lata. To zapewne wspomnienia przekazane przez ojca, rodzinę, czy sąsiadów zajmowały długie godziny rozmów Józefa Kępki ze Stefanem Żeromskim.

Rodzina Kępka to rodzina z dziada pradziada zamieszkała na Urzeczu. Już w 1580 r. wspomina się o Stanisławie Kempce sędzi ziemskim, który posiadał wraz z Wojciechem Czerskim 3 włóki we wsi królewskiej Jeziora (obecnie Jeziorna) w parafii Powsin[3].

Jak wynika z biogramu rodzina Kępka/Kempka zawsze była związana z okolicami Konstancina, w tym przypadku z Jeziorną, lecz przez 340 lat historii – od sędziego ziemskiego w 1580 r., do dozorcy/ogrodnika u Żeromskich w 1920 r. – przeszła zawiłą drogę pauperyzacji. Natomiast nie ulega wątpliwości, że poprzez zapisanie się w pokoleniowej pamięci, bez względu na stan pochodzenia, przyczyniła się rodzina Kępków do podtrzymania na Urzeczu naszej tożsamości.

Piękny ogród willi “Świt”, lata 60-te XX w. Zdjęcia za: K. Orthwein, Przemiany kulturalne i społeczne w podwarszawskim osiedlu Skolimów-Konstancin, Wrocław 1969

Źródło: Metryki parafii Powsin i Słomczyn umieszczone na portalu genealodzy.pl.

[1] http://www.muzeumkonstancina.pl/772_sto_lat_temu_urodzila_sie_monika_zeromska

[2] Walenty Pindelski (cykl artykułów Grzegorza Kłosa „Nieznana historia powstańca styczniowego Walentego Pindelskiego”, pierwszy z nich ukazał się 28.01.2017 r. na portalu cawio.pl) oraz Kazimierz Olesiński (artykuł Pawła Komosy „Sztyletnicy Łurzyca”) są potwierdzonymi uczestnikami Powstania Styczniowego 1863 r. Natomiast Józef Gut, o którym pisał Paweł Komosa (artykuł „Powstanie Styczniowe” z 3.02.2013 r.) oraz wspominał, że nosił pseudonim „Brun” nie jest dokumentami potwierdzonym uczestnikiem Powstania. Również należy brać pod uwagę, że Józef Antoni Kępka nie jest potwierdzonym uczestnikiem Powstania. Wspólnym mianownikiem tych osób jest ich miejsce pochodzenia/zamieszkania w czasie Powstania Styczniowego 1863 r. – Słomczyn, Jeziorna i okolice.

[3] Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Tom V, MAZOWSZE, Warszawa, 1895, str. 261-262.

 

Może ci się także spodobać...