Pora na ciąg dalszy wędrówki alejami Konstancina w 1921 roku. Wiemy już, że ponad sto lat temu rządziła zupełnie inna logika jeśli chodzi o adresowanie posesji, a mimo prowadzonego przez komisarzy spisowych spisu powszechnego wkradały się często błędy. Dziś jak zobaczymy takowy zaistniał na Alei Mickiewicza. Istnieje ona do dnia dzisiejszego jako ulica Mickiewicza i choć jej większą część obecnie stanowią blokowiska, znajdziemy tam również kilka z bardziej interesujących willi letniska. Na początek popatrzmy więc jak prezentuje się spis.
Aleja Mickiewicza – numery porządkowe, właściciele, wille i numery hipoteczne.
35. Rudzka Leonia, „Leonówka”, nr hip 33
36. Rudzka Leonia, „Biała”, nr hip 32
37 i 38 – Rudzka Leonia, puste place, nr hip 31 i 30
39. Dynawski Henryk, plac pusty, 77
40. Buskiewicz Józef, “Grażyna”, nr hip 28
41. Łapińska Stanisława, “Zofiówka”, nr hip 29
42 i 43. Schochert Ida, place puste, nr hip 54 i 55
44. Elkind Paulina, plac pusty, nr hip 53
45. Jasieński Włodzimierz, plac pusty, nr hip 64
46. Zawistowska Jadwiga, plac pusty, nr hip 78
47. Kozerski Adolf, plac pusty, nr hip 81
48. Domański Ludwik, „Jasna” nr hip 82
Jak nietrudno odkryć na początek pomieszano lokalizację dwóch willi stanowiących własność Leonii Rudzkiej. Puste place miały numeru hipoteczne 33 i 31 (dziś są zabudowane, a 31 podzielona na dwie działki). “Leonówka” znajduje się do dziś dnia na działce 36 – pod adresem Mickiewicza 3 wówczas Mickiewicza 36. “Biała” stoi na działce hipotecznej nr 30, obecnie jest to Mickiewicza 7, wówczas Mickiewicza 38.
Leontyna (czyli Leonia) Rudzka (1858-1929) była właścicielką dwóch konstancińskich willi – „Leonówki” i „Białej”. Willę “Leonówka” zbudowano około 1900 roku według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego przez firmę Władysława Czosnowskiego (pojawiają się różne daty budowy willi, lecz istniała już ona w 1901 roku, bowiem pojawia się wówczas w reklamie prasowej). Leonia Rudzka zakupiła ją od Towarzystwa Ulepszonych Miejscowości Letniskowych. W „Leonówce” w 1912 r. powstała trzyklasowa szkoła dla dziewcząt zamknięta tuż po I wojnie światowej. W 1929 r. siostrzenice Rudzkiej, siostry Domańskie, otworzyły tu gimnazjum koedukacyjne, które działało siedem lat. W 1936 r. budynek kupili Stanisława i Henryk Łagunowie, a w 1941 r. rodzina Sosnowskich. Oni też zmienili jego nazwę na „Sosnówka”. Po 1945 roku obiekt został przejęty przez Skarb Państwa i przekazany w użytkowanie warszawskiej fabryce samochodów Żerań jako dom wypoczynkowy dla pracowników. Następnie willę przejęło Uzdrowisko, od około dwóch lat jest w prywatnych rękach i widoczne są już tego efekty w postaci remontu.
“Leonówka” vel “Sosnówka”, 1901 r., Tygodnik Illustrowany.
Zapleczem warszawskiej pensji Rudzkiej, pełniącej funkcję internatu lub letniska dla uczennic stała się willa “Biała” (a także “Quo Vadis”, ale o tym w jednym z kolejnych odcinków, jako że ta położona jest przy Sobieskiego). “Biała” wybudowana została w 1903 roku według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego na zlecenie Leonii Rudzkiej, lub też została przez nią zakupiona wraz z całością placów przy ulicy Mickiewicza. Budynek nawiązuje do stylu willi szwajcarskich. Bryła jest rozczłonkowana, z łamanym dachem, drewnianymi dekoracjami elewacji oraz zdobioną drewnianą werandą. Budynek obecnie po pożarze przed kilkoma laty stoi pusty, a gmina Konstancin-Jeziorna sprzedała ją około miesiąca temu.
Willa “Biała” w czasach Leonii Rudzkiej, zbiory WMK
Po drugiej stronie pod numerem Mickiewicza 40 (a obecnie Mickiewicza 4) w 1921 roku znajdowała się willa “Grażyna”. Pierwotnie nosiła nazwę “Więzień”. Wybudowana przed 1904 rokiem według projektu Franciszka Lilpopa i Karola Jankowskiego przez dla inżyniera Józefa Budkiewicza, budowniczego kolei w zaborze rosyjskim, a także projektanta i budowniczego warszawskich kolejek dojazdowych: Wawerskiej, Grójeckiej i Wilanowskiej z odnogą do Konstancina. Po jego śmierci posiadłość odziedziczyła żona Maria Łucja z Szajewskich wraz z córkami Zofią i Janiną. Janina Budkiewicz, profesor psychologii, gościła u siebie m.in. Władysława Broniewskiego. Obecnie willa jest własnością prywatną – należy do znanej piosenkarki.
Willa Grażyna (pierwotnie nosiła nazwę “Więzień”) przy ul. Mickiewicza 4, pocztówka z około 1904 roku
Pod adresem Mickiewicza 41 (obecnie Mickiewicza 6) znajdowała się w 1921 r. willa “Zofiówka”, której właścicielką była Stanisława Łapińska. Przed nią właścicielem miał być Jakub Iwański. Willa w międzywojniu zmieniła nazwę na “Hel”, a w PRL od 1946 r. mieścił się tu dom dziecka. W 2002 roku prywatny inwestor zburzył zabytek bez wymaganych pozwoleń, by postawić w jego miejscu nowy obiekt. Willę możemy więc podziwiać obecnie tylko na zdjęciach.
Willa “Hel”. Zb. Elżbiety Biały.
Po drugiej stronie ulicy Wilanowskiej przy Mickiewicza w 1921 roku znajdowały się wyłącznie puste place. Czy to w miejscu bloków, czy domu, w którym mieszkali w późniejszych latach Roman Bratny i Andrzej Mularczyk. Warto zwrócić uwagę, iż po raz kolejny jako właścicielka jednego z placów pojawia się Jadwiga Zawistowska, posiadająca już puste place przy Matejki i Sienkiewicza. Dopiero na samej skarpie, na skrzyżowaniu Mickiewicza i ówczesnej Parkowej znajdziemy willę o nazwie “Jasna”. W okresie międzywojennym funkcjonował tu pensjonat. Obecnie budynek stanowi własność prywatną, tuż po wojnie czasowo umieszczono tu Dom Dziecka TPD. Obiekt bez wpisu do rejestru zabytków, z racji ulokowania z dala od willowej części Konstancina, w okolicy dawnego parku Grapa, mało o nim wiadomo. Poniżej zdjęcie wykonane w 1940 r. przez niemieckiego żołnierza i obecny wygląd “Jasnej”.
Redaktor naczelny portalu, z wykształcenia historyk, absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Rodzinnie związany od wielu pokoleń z Nadwiślańskim Urzeczem, badacz regionu i dziejów lokalnych, autor publikacji oraz artykułów w tym zakresie.
