Przed nami dalszy ciąg spaceru ulicami letniska Konstancin w 1921 roku. Dziś przeskoczymy kolejność numeracji, bowiem wydaje się, że naturalną koleją rzeczy przyszła kolej na Aleję Witolda. Nie znajdziemy jej na obecnej mapie Konstancina, a to dlatego, iż od 27 września 1936 roku nosi ona inną nazwę – ulicy Żeromskiego. Zmiana nazwy wiązała się z wielką uroczystością, w której prócz ówczesnego starosty warszawskiego wzięli udział Wacław Gąsiorowski, Wacław Sieroszewski czy Zofia Nałkowska – przypomnę, iż relację z tych wydarzeń można przeczytać tutaj. Z inicjatywą upamiętnienia pisarza, związanego z Konstancinem od 1920 roku wystąpiły tutejsze środowiska nauczycielskie. Ale tu ciekawostka – jak pamiętamy, pierwotnie willa „Świt” stanowiąca własność pisarza w 1921 roku wedle dokumentów gminnych sytuowana była przy Alei Sienkiewicza, na rogu której oraz Witolda się znajdowała. Stąd też paradoksalnie przy Witolda/Żeromskiego jej nie znajdziemy w tamtym okresie. Czemu więc zmieniono nazwę innej ulicy? Zapewne decydowały tu względy pragmatyczne, w końcu zmiana wielkiego Sienkiewicza nie wchodziła w grę, ale Witolda… Żeromski dołączył więc do grona sąsiadujących z nim Sienkiewicza, Mickiewicza i Matejki.
Przyjrzyjmy się teraz willom, jakie w 1921 r. znajdowały się na ulicy przed zmianą jej nazwy.
Aleja Witolda – numery porządkowe, właściciele, wille i numery hipoteczne.
277. Zielińska Zofia „Polanka” nr hip 19
278. Zielińska Zofia, plac pusty, nr hip 20
279. Święcicki Zygmunt „Pod Wieżą” nr hip 21
280 i 281. Zielińska Idalia, place puste, nr hip 22 i 23
282. Piasecki Teofil „Zbyszek” nr hip 199
Jak widać ulica wydaje się dziwnie krótka, mając jedynie trzy domy, ale było ich tam więcej. Posesje po lewej stronie Witolda przypomnę pojawiły się już wcześniej, jako posiadające adres odpowiednio przy Matejki i Sienkiewicza (willa Świt). Po prawej stronie pod adresem Witolda 277 znajdowała się willa „Polanka”. Nazwa wywodzi się od znajdującej się tu wówczas leśnej polany. Willa powstała około 1897-8 roku jako pierwszy budynek letniska Konstancin. Willę na potrzeby biura wybudował prawdopodobnie inż. Cichocki dokonujący parcelacji lasu pod przyszłą osadę. Następnie dom należał Ludwika Zielińskiego, choć jak widać w świetle dokumentów jego posiadaczką oraz sąsiedniej działki była Zofia Zielińska. Do spokrewnionej z nią w jakiś sposób Idalii należały działki nr 22 i 23, wówczas puste.
Willa “Polanka”, okres międzywojenny. Zb. A. Zyszczyka
“Polanka” wybudowana była na skrzyżowaniu trzech działek hipotecznych – 19, 20 i 22. W 1939 roku posesja została przejęta przez okupanta (pod koniec wojny wnętrza willi Niemcy przekształcili na potrzeby wojskowego laboratorium fotograficznego). Willę częściowo rozebrano w latach sześćdziesiątych (do dziś pozostał tylko jej fragment pod adresem Sobieskiego 24A), a olbrzymią działkę będącą kiedyś wspaniałym ogrodem właściciel stopniowo dzielił i sprzedawał po kawałku. Przez lata działkę po „Polance” porosły modrzewie, które wycięto dopiero w minionym roku rozpoczynając zabudowę działki. Zachowało się jedyne zdjęcie tej willi, z 1917 roku, wykonane w Zielone Świątki.
Konstacin. Willa Polanka, Zielone Święta 1917 r. Zb. Polona.
Przy Witolda 277 (obecnie Żeromskiego 7) w 1921 roku znajdowała się jedna z najciekawszych willi Konstancina – istniejąca do dzisiejszego dnia. Willę zbudowano na zlecenie Józefa Cichockiego i Dominika Suchanowskiego prawdopodobnie według projektu Edwarda Cichockiego, autora m.in. Resursy Obywatelskiej przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. W 1908 r. nieruchomość stała się własnością Stanisława Święcickiego, dyrektora jednego z warszawskich banków, i pozostała w rękach jego rodziny do lat 50. XX w.
Willa “Pod Wieżą”, 1975 r. Zbiory NID.
Z willą jak wiemy graniczy po dziś dzień wieża ciśnień, ta jednak nie ma ani numeru działki, ani w spisie posesji nie jest wymieniana, stanowiąc zwieńczenie osi letniskowej przy ulicy Sienkiewicza. Ciekawe, że na planie parcelacyjnym działka zajmowana przez wieżę ma kształt rombu.
Zdewastowana wieża ciśnień, 1974 r., przed sprzedażą w ręce prywatne. Zbiory NID.
Wreszcie willa „Zbyszek”. Willa została wzniesiona w roku 1911, wg projektu Władysława Czosnowskiego dla Marii Ahrends. Kolejnymi właścicielami nieruchomości była rodzina Szaniawskich. Willa przez wiele lat pełniła funkcje pensjonatu. W 1921 roku jak widać był to Teofil Piasecki, który posiadał ją przed nimi. Wówczas przy Witolda 282, a obecnie przy ul. Żeromskiego 6. Niestety ponad dekadę temu uległa pożarowi, od pewnego czasu trwa jej odbudowa.
Willa “Zbyszek” przed pożarem. Zbiory WMK.
Zadziwiać może, że ostatnią willą przy tej ulicy jest właśnie „Zbyszek”, skoro w 1921 roku znajdowały się tu już inne znane budowle, ale jak łatwo się domyślić ich ówczesnym adresem były inne ulice, prostopadłe do ówczesnego Witolda, przyjdzie więc na nie czas później.
Redaktor naczelny portalu, z wykształcenia historyk, absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Rodzinnie związany od wielu pokoleń z Nadwiślańskim Urzeczem, badacz regionu i dziejów lokalnych, autor publikacji oraz artykułów w tym zakresie.
