Konstancin 1911 r.

21 kwietnia 2016

W 2008 r. zapomniano o ważnej rocznicy, a przynajmniej nie nadano jej odpowiedniej rangi, związanej z Wojskiem Polskim. Przypadała wtedy setna rocznica powstania związku, który stał się zaczynem wojska II Rzeczypospolitej.

W czerwcu 1908 r. we Lwowie został założona tajna organizacja wojskowa Związek Walki Czynnej (ZWC). Jego celem było przygotowanie kadr dla przyszłego powstania zbrojnego w zaborze rosyjskim. Początkowo ZWC funkcjonował głównie jako szkoła wojskowa. Związek zorganizował kilka tajnych szkół podoficerskich i oficerskich. Słuchaczy rekrutowano głównie spośród młodzieży akademickiej. W listopadzie 1908 r. uruchomiono we Lwowie pierwszy niższy kurs wojskowy.

Ćwiczenia POW w okolicach Warszawy – 1917 r.

Komendant Józef Piłsudski w rozmowie z komendantem Szkoły Oficerskiej

Henrykiem Krokiem-Paszkowskim (pierwszy po prawej).

Zdjęcie ze zbiorów NAC

W lipcu 1909 r. na I Zjeździe ZWC, organizacja przejęła stałą strukturę. Związek dzielił się na sekcje (dowodzi chorąży), plutony (dowodzi podporucznik) i kompanie (dowodzi kapitan). Zebranie (najwyższa władza) przekształcono w Radę Główną ZWC, w której zasiadali oficerowie i ogół słuchaczy kursu wyższego. Wyższy kurs wojskowy ukończyło 67 członów ZWC, otrzymując odznakę – znak oficerski “Parasol”. W listopadzie 1908 r. ZWC liczył 64, w 1910 r. 219, a w 1912 r. ok. 800 członków.

Znak oficerski tzw. “Parasol” nadawany słuchaczom Szkoły Oficerskiej ZWC.Zdjęcie ze strony aukcjamonet.pl

Przeglądając w moskiewskim archiwum materiały związane z ZWC natrafiłem na ciekawy dokument dotyczący terenów na południe od Wilanowa [RGWA, 482-1-59].

Praca Kroka-Paszkowskiego (odpis) – RGWA, syg. 482-1-59

Jest to praca wakacyjna Kroka-Paszkowskiego z 1911 r. Każdy słuchacz szkoły ZWC musiał w trakcie wakacji wykonać różne zadania, m.in. dokonać rozpoznania terenu na którym przebywał.

Szpital w Jeziornie, 1910 r.
Zdjęcie ze strony fotopolska.eu

Góra Kalwaria, 1914 r.
Zdjęcie ze strony fotopolska.eu

Henryk Krok-Paszkowski urodził się 1 kwietnia 1887 r. w majątku Rudnia Pilańska. Studiował na Politechnice Lwowskiej. Tu związał się ze ZWC i ruchem strzeleckim. W listopadzie 1915 r. został odkomenderowany do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). W okresie II Rzeczypospolitej pełnił służbę w stopniu generała. Zmarł 7 kwietnia 1969 r. w Dartford (Anglia).

Generał brygady Henryk Krok-Paszkowski,
4 września 1936 r.
Zdjęcie ze zbiorów NAC

Witold Rawski

Historyk wojskowości i starożytności, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Wieloletni pracownik wydawnictw książkowych (m. in. kierownik redakcji historii działu encyklopedii i słowników PWN), prasowych, ostatnio pracownik naukowy Wojskowego Biura Badań Historycznych, w latach 1981-89 redaktor, wydawca, wykładowca i aktywny działacz podziemia solidarnościowego. Od ćwierć wieku mieszkaniec Skolimowa, prowadzący Konstanciński Klub Historyczny.