Spostrzegłem ostatnio, iż wśród tekstów na portalu nie pojawił się dotąd dwór w Cieciszewie, choć byłem przekonany, iż jego opisu dokonałem już dawno temu. Dziś więc pora powyższe uzupełnić. Dwór nie istnieje od co najmniej 300 lat temu, stąd też nie znajdziemy po nim żadnych śladów, nawet w ludzkiej pamięci. Był jednak czas, gdy stanowił siedzibę Cieciszewskich, gałęzi rodu Pierzchałów, spokrewnionych z Oborskimi z Obór i Turowskimi z Turowic. Zamieszkiwali go co najmniej do drugiej połowy XVII wieku, gdy dwór wraz z częścią majętności Cieciszewa przejęła imć Marianna Bogatkowa, od której z kolei odkupiła go Maria d’Arquien de la Grange Wielopolska, dokonując włączenia majątku cieciszewskiego do scalanych dóbr oborskich. Dawny dwór istniał jeszcze 1 lipca 1701 roku, kiedy dokonano jego opisania.
Szkic geometry Jana z Jawora z końca XVII wieku. Na wprost kościoła folwark dworski, AGAD
Znajdował się po drugiej stronie drogi, przy której położony był kościół, będący siedzibą parafii w Cieciszewie. Możemy domniemywać, iż jak i inne dwory na Mazowszu, powstał w miejscu starej siedziby rycerskiej. Opis powstał w czasie inwentaryzacji prowadzonej na polecenie Marii d’Arquien, wdowy po panu na Oborach, kanclerzu Janie Wielopolskim, po przejęciu przez nią praw do trzech części Cieciszewa. Opisano wówczas całą miejscowość. Dwór wraz z kościołem stanowiły centrum wsi, jednej strony folwark dworski przylegał do drogi, z drugiej do jeziora. Otoczony był płotem z chrustu, prowadziły doń wrota z furtką wyposażoną w skoble. Z lewej strony podwórza znajdował się piętrowy budynek folwarczny, w którym umieszczono piekarnię (dziś nazwana zostałaby kuchnią) a w niej chlewiki, obórkę, kurniki, w których trzymano w tym pomieszczeniu mniejsze zwierzęta. Dwór stanowił centralną część i znajdowały się tam spiżarnia, komora izdebka oraz duża izba wyposażoną w murowany piec z kafli białych malowanych. Podłogę ułożono z desek tarcicznych, oraz komin. Dom przykrywała strzecha, a część okien miała szyby. Na podwórcu znajdowały się kolejne budynki – obora, stodoła oraz gumno otoczone płotem, zapewne podobnie jak w innych gospodarstwach tej części Mazowsza pozbawione dachu. Obok tego ostatniego znajdowały się spichlerze oraz browar cieciszewski; budynek ten jako jedyny przykryto gontami, była tam również piwnica i chlewik. Na podwórcu znajdowała się nadto stajnia wraz z wozownią.
Dwór w tym czasie zmieniał się w folwark , w który inwestowano, bowiem wzniesiono w nim nową stodołę. Zapewne w izbie mieszkał ówczesny dzierżawca. Pieczołowicie wynotowano zwierzęta gospodarskie w liczbie 18 krów, 2 buhajów, 10 jałówek i 1 byczka. Wygląd dworu niewiele odbiegał od wyglądu gospodarstwa chłopskiego na Mazowszu, zamkniętego z czterech stron zabudowaniami. Rozbudowywany jako folwark był dużo większy choćby od dworu w Słomczynie, bowiem z niego gospodarowano polami położonymi nie tylko na terenie Cieciszewa, lecz również Goździ, Słomczyna i nieistniejącego już Kozłowa (dziś na jego terenie leżą Piaski). Położony był tuż nad jeziorem zwanym sośnieckim, od niedalekiej wsi o nazwie Sosnka. W tamtym czasie było ono połączone z Wisłą.
Szkic roboczy folwarku i dworu w Cieciszewie na postawie opisu z inwentarza z 1701 roku. Proporcje niezachowane.
Zapewne też ona przywiodła go do zguby, bowiem nie przetrwał 1710 roku. W sporządzonym wówczas inwentarzu nie ma już śladu po dworze i folwarku, ostały się jedynie zabudowania gospodarcze. Był to okres wielkich powodzi, które miały doprowadzić również do zniszczenia kościoła w Cieciszewie i przeniesienia go do Słomczyna. Browar wówczas jeszcze istniał jednak już w roku 1744 nie ma po nim śladu, bowiem został wówczas przeniesiony do Obór, a folwark działał w Imielinie. Zofia Krasuska w latach dziewięćdziesiątych w swej broszurze o Cieciszewie wspominała, iż przechowała się pamięć o jego lokalizacji w miejscu zwanym “na wirzybkach”, powyższego nie zdołano jednak potwierdzić ani zlokalizować tego miejsca podczas wywiadów z mieszkańcami Cieciszewa dekadę temu. Prawdopodobna lokalizacja dworu wraz z folwarkiem na podstawie inwentarza z 1701 roku znajdowała się zatem w miejscu ukazanym poniżej.
Źródła:
- AGAD, Obory
Redaktor naczelny portalu, z wykształcenia historyk, absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Rodzinnie związany od wielu pokoleń z Nadwiślańskim Urzeczem, badacz regionu i dziejów lokalnych, autor publikacji oraz artykułów w tym zakresie.
