Marzec obfitował w wiele wydarzeń w regionie związanych z historią.
Wydarzenia
5 marca ogłosiliśmy oficjalnie to, co tworzyliśmy od pewnego czasu. Zdecydowaliśmy się stworzyć obok naszej dotychczasowej działalności Regionalne Archiwum Społeczne mające na celu zachowanie historii tutejszej społeczności, wydarzeń i miejsc, poprzez gromadzenie zbiorów, takich jak fotografie, dokumenty czy nagrania. Pozwoli nam to na opowiedzenie naszej wspólnej historii. Historii najczęściej nie spisywanej, a co za tym idzie ulotnej, bo po latach historyk bazując jedynie na dokumentach tworzy niepełną relację, zaledwie subiektywnie przedstawiając obraz przeszłości.
Zapraszamy wszystkich do wspólnego tworzenia Archiwum Społecznego.
Szerzej o idei Archiwum poczytać można tutaj. Zachęcamy do kontaktu i przekazywania wspomnień i pamiątek. Najszybciej poprzez fanpage’a na Facebooku – TUTAJ (Adam) albo TUTAJ (Witold) lub mailem archiwa@okolicekonstancina.pl. Można też skontaktować się z p. Małgorzatą Zarzycką z Koła Grymle z Urzecza, sołtys wsi Gassy pod tel. 608 453 962, email: madamgreta@poczta.onet.pl (w szczególności w przypadku wsi nadwiślańskich).
Za tym poszło spotkanie 9 marca w Gassach zorganizowanie dzięki sołtys wsi Gassy p. Małgorzacie Zarzyckiej. Koło Gospodyń i Gospodarzy Wiejskich w Gassach GRYMLE Z URZECZA przeprowadziło wyjątkowe spotkanie, poświęcone historii wsi na nadwiślańskim Urzeczu (Gassy, Czernidła, Łęg, Habdzin, Opacz, Ciszyca i nie tylko!). Mieszkańcy przynieśli stare fotografie, które zeskanowano. Na spotkaniu obecni byli Paweł Komosa, Witold Rawski, dr Piotr Rytko i dr Maurycy Stanaszek, opowiadano o idei Archiwum Społecznego. Plonem spotkania były zdjęcia, dokumenty i wspomnienia, które będą pojawiać się na portalu.
Inauguracja roku Żeromskiego
27 marca w Konstancińskim Domy Kultury „Hugonówka” zainaugurowano Rok Stefana Żeromskiego, który został ustanowiony przez Sejm w setną rocznicę śmierci m. in dzięki działalności szeregu organizacji społecznych i samorządu gminy Konstancin-Jeziorna. Wydarzenie przyciągnęło liczną publiczność, w tym co cieszy młodzież z lokalnych szkół. Obecny był także Piotr Kandyba – Poseł na Sejm RP oraz przedstawiciele władz samorządowych, Ewa Lubianiec – Starosta Piaseczyński i Burmistrz Michał Wiśniewski oraz radni z Gmina Konstancin-Jeziorna. W ramach wydarzenia dr Hanna Winogrodzka-Szaflik, Prezeska Towarzystwo Miłośników Piękna i Zabytków Konstancina im. Stefana Żeromskiego, przybliżyła zebranym historię autora związaną z jego życiem w Konstancinie-Jeziornie. Prof. dr hab. Anna Nasiłowska ze Stowarzyszenia Pisarzy Polskich wygłosiła bardzo ciekawy wykład pt. „Stefan Żeromski: pisarz zaangażowany”. Z kolei Maciej Koszewski z Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku zaprezentował w interesujący sposób temat „Żeromski a problemy młodego pokolenia w 2025 roku”. Zastosował apologię, czyli formę obrony autora i jego dzieł, przy czym bardzo delikatnie zwrócił uwagę, że praktycznie w tym samym czasie, doprowadzono z jednej strony do wykreślenia „Syzyfowych prac” z listy lektur, z drugiej ustanowiono rok 2025 Rokiem Stefana Żeromskiego.Uczeń Szkoły Podstawowej nr 2 im. Stefana Żeromskiego w Konstancinie-Jeziornie, Stanisław Halicki, zaprezentował esej pt. „Wzór na Żeromskiego. Bliski czy daleki?”. Zdolna młodzież uczęszcza do konstancińskich szkół.
Doktor hab. Hanna Krajewska, Dyrektor Archiwum PAN, zachęciła do obejrzenia wystawy „Stefan Żeromski w Rapperswilu”, opowiadając przy tym wiele anegdot związanych z życiem Żeromskiego, jego pobytem w Rapperswilu i Polakami żyjącymi na obczyźnie.
Zwieńczeniem był recital fortepianowy pianistki, prof. Bronisławy Kawalli-Ryszka, która zaprezentowała zebranym utwory Fryderyka Chopina, w tym Preludium Des-dur op. 28 nr 15.
W 2025 r. na terenie gminy Konstancin-Jeziorna planowane są dalsze obchody w ramach Roku Żeromskiego. (Piotr Rytko, P. Komosa)
Spacer w Papierni
15 marca 2025 roku odbył się spacer w Papierni w Konstancinie-Jeziornie. Wydarzenie, zorganizowane przez Towarzystwo Miłośników Piękna i Zabytków Konstancina im. Stefana Żeromskiego we współpracy z Grupą Arche, przyciągnęło wielu miłośników lokalnej historii.
Przewodniczkami wydarzenia były Pani Hanna Szaflik-Winogrodzka, prezes Towarzystwa, oraz Pani Antonina Wiśniewska, jego członkini. Obie prelegentki podzieliły się bogatą wiedzą na temat obiektu, przybliżając jego historię oraz znaczenie dla lokalnej społeczności.
Spotkanie Klubu Historycznego
Kolejne spotkanie naszego Klubu Historycznego (66) za nami. O dziejach Cieciszewa opowiadał redaktor naczelny portalu Paweł Komosa. Rozmawialiśmy także o powstaniu i działaniu naszego Regionalnego Archiwum Społecznego.
Spotkanie kolejowe
20 marca odbyło się spotkanie w ramach kolejowych czwartki w Piasecznie. Redaktor naczelny portalu opowiedział o narodzinach letnisk nad Jeziorką, które powstały wskutek powstania kolejki wilanowskiej.
Wystawa pokonkursowa
13 marca w Konstancińskim Domu Kultury „Hugonówka” odbyło się otwarcie wystawy pokonkursowej studentów Wydziału Architektury PW na najlepszy projekt integracji architektoniczno-konserwatorskiej zabytkowego obiektu parowozowni. Wśród nich zwycięski projekt autorstwa Agaty Subdy. Duże zainteresowanie zwiedzających. Byli studenci WA PW, ale także liczne grono radnych, a także liczni zwiedzający, wśród nich przedstawiciele rozmaitych organizacji społecznych.
Pylony informacyjne w Starej Papierni
W związku z ujawnieniem, iż pylony informacyjne w Starej Papierni błędnie prezentują historię obiektu, po publicznym zwróceniu uwagi na powyższe firma dokonała ich demontażu, zapowiadając montaż prezentujących poprawną warstwę informacyjną.
Spacer po historii Piaseczna
W dniu 22 marca 2025 r. Muzeum Piaseczna zorganizowało historyczny spacer po Piasecznie, podczas którego można było posłuchać o strukturze wyznaniowej i codziennemu życiu mieszkańców, wydarzeniach I wojny światowej i udziałe mieszkańców w wojnie polsko-bolszewickiej. Po prelekcji oprowadzano po wystawie muzealnej.
Zabytki
Szkuta czerska
Podczas spotkania premierowego „Księgi chrztów parafii Czersk 1680-1732” w dniu 22 marca 2025 r., dyrektor Państwowe Muzeum Archeologiczne dr Wojciech Brzeziński przedstawił bardzo optymistyczne informacje związane z planowaną inwestycją tworzenia Muzeum Szkuty w Czersku.
Szkuta wydobyta w pobliżu Zamku Książąt Mazowieckich przechodzi finalną część konserwacji w specjalnym ośrodku PMA w Rybnie koło Sochaczewa. Część prac ma się zakończyć w ciągu najbliższych 3 lat, zatem powinna być już przygotowywana placówka muzealna, w której szkuta będzie eksponowana. Dyrekcja PMA jest przekonana, podobnie jak Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku, że optymalną lokalizacją na placówkę, w której eksponowany byłby ten XV-wieczny zabytek, jest Czersk, gdzie szkuta została odkryta. A dokładnie chodzi o tzw. Księżą Górę, czyli wzgórze północne, gdzie niegdyś zlokalizowany był najstarszy czerski kościół parafialny.
Co bardzo istotne, Sejmik Województwa Mazowieckiego podjął już decyzję o dotyczącą przeznaczenia środków finansowych na zakup działki leżącej na Księżej Górze. By do tego doszło, muszą być najpierw wykonane badania geotechniczne, które potwierdziłyby, że na działce może być realizowana tego typu inwestycja. Z kolei na nie musi się zgodzić czerska parafia, właściciel gruntu. Wszyscy czekają z niecierpliwością na tą decyzję, choć wiemy, że parafianie już opowiedzieli się oficjalnie za sprzedażą działki.
Czas odgrywa tu istotną rolę, ponieważ trzeba już rozpocząć prace inwestycyjne, by zdążyć na zakończenie procesu konserwacji szkuty. Przed pomysłodawcami tworzenia muzeum, wiele ważnych decyzji, m.in., dotyczących koncepcji budynku muzeum i rozpisania konkursu na jego projekt architektoniczny.
Warto przypomnieć, że już w 2018 r. wstępnie zastanawiano się nad różnymi koncepcjami. Studenci Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej w ramach pracy semestralnej przygotowali propozycje projektów centrum edukacyjnego „Szkuta w Czersku”. Prace zostały przedstawione w formie graficznych rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych obiektów wraz z ich najbliższym otoczeniem oraz w formie trójwymiarowej w postaci makiet. Jedną z nich zamieszczono poniżej.
Pomimo, że prace nie dotyczyły lokalizacji placówki na Księżej Góry, mogą być jednak przyczynkiem do dyskusji jak mogłoby wyglądać Muzeum Szkuty w proponowanym obecnie miejscu. Tworząc projekt, trzeba jednak wiedzieć, jakie podstawowe funkcje ma spełniać obiekt muzealny, jak ma wyglądać wystawa ze szkutą w roli głównej i szukać odpowiedzi na wiele innych pytań.
Ale tą ważną dyskusję o szczegółach związanych z tworzeniem Muzeum, a tym samym przyszłości Czerska trzeba już zaczynać dzisiaj (Piotr Rytko)
Stacja transformatorowa w Konstancinie z mozaiką K. Henisza
Witold Rawski był inicjatorem projektu przekształcenia charakterystycznej stacji transformatorowej przy „Stocerze” w Konstancinie-Jeziornie w miejsce prezentacji sztuki wraz z renowacją mozaiki. Obecny stan elewacji stacji transformatorowej nie wygląda zachęcająco. Ani sama stacja jak i mozaika wyglądają smuto. Brudne, zanieczyszczone, wykorzystywane często na potrzeby fizjologiczne. Projekt uzyskał wystarczające poparcie, poniżej wizualizacja, a my czekamy na efekty działań samorządu województwa. Obecnie projekt oczekuje na weryfikację merytotyczną.
Dekorację wykonał Krzysztof Henisz. Ten urodzony w 1914 r. i zmarły w 1978 r. artysta był absolwentem Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Wiele lat mieszkał w Konstancinie. Wspólnie z Bolesławem Książkiem i Zygmuntem Madejewskim był współtwórcą tak zwanego „eksperymentu łysogórskiego”. To projekt, w ramach którego we współpracy ze Spółdzielnią Wyrobów Ceramicznych „Kamionka” w Łysej Górze powstawały ceramiczne dekoracje, które następnie zdobiły budynki i wnętrza. Wpisana do rejestru dekoracja powstała w 1964 r., została zrealizowana na zamówienie prof. Mariana Weissa, wybitnego ortopedy, pełniącego funkcję dyrektora Stołecznego Centrum Rehabilitacyjnego STOCER w Konstancinie. Kompozycja została wykonana w technice ceramicznej i wypalona najpewniej w podkrakowskiej Spółdzielni Pracy Przemysłu Ludowego i Artystycznego Kamionka. Całe przedstawienie złożone jest z 16 modułów – prostokątnych ceramicznych płyt. Przedstawia sylwetkę ze wspartą o jej lewy bok kulą ortopedyczną i prawą ręką wyciągniętą w górę, w stronę dysku słonecznego – informuje Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Ceramiczna dekoracja autorstwa Krzysztofa Henisza jest cenna ze względu na związek z tak zwanym „eksperymentem łysogórskim”. Płyty ceramiczne realizowane przez artystów w spółdzielni „Kamionka” odznaczały się walorami plastycznymi i dekoracyjnymi.
Mozaika jest cennym świadectwem polskiej plastyki i sztuki użytkowej lat 60. Jest też związana z historią miasta, lokalnej społeczności i dziejami tamtejszej placówki rehabilitacyjnej.
Dotacje do remontu i konserwacji zabytków
Ogłoszono wyniki naboru na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków ze środków budżetu państwa będących w dyspozycji Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w roku 2025. W powiecie piaseczyńskim dotacje otrzymały:
- prace konserwatorskie przy polichromiach kaplicy św. Antoniego Padewskiego w Parafii Rzymskokatolickiej Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Górze Kalwarii
- konserwacja rzeźby wraz z cokołem i tablicami nagrobnymi, zlokalizowanej na cmentarzu przy kościele filialnym pw. Podwyższenia Krzyża Św., rzeźba Chrystusa Ecce Homo w Górze Kalwarii
- Prace konserwatorskie i roboty budowlane przy murze obwodowym wschodnim., Zamek Książąt Mazowieckich, Czersk
Premiery książkowe
IV tom Ksiąg Metrykalnych Ziemi Czerskiej
Od 2018 r. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku realizuje bardzo ważny, wieloetapowy projekt, którego celem jest przetłumaczenie z łaciny na język polski, opracowanie i opublikowanie najstarszych „Ksiąg Metrykalnych Ziemi Czerskiej”, która stanowiła jednostkę terytorialno-administracyjną funkcjonującą od czasów Księstwa Mazowieckiego aż po rozbiory I Rzeczypospolitej. Obejmowała ona tereny południowego i południowo wschodniego Mazowsza, po obydwu stronach Wisły, w ówczesnych powiatach: czerskim, grójeckim, wareckim i garwolińskim. W ramach projektu udało się już opublikować trzy tomy serii dotyczące metryk chrztów, małżeństw i zgonów dwóch parafii: Nowa Jerozolima (obecna Góra Kalwaria) oraz Glinianka.
W sobotę 22 marca 2025 r. odbyła się premiera kolejnego, IV tomu serii, czyli „Księgi chrztów parafii Czersk 1680-1732”. Twórcami Księgi są dwaj członkowie Towarzystwa, znakomity łacinnik Jacek Ducki oraz regionalista i Prezes TOnZ Czersk dr Piotr Rytko. Księga liczy 363 strony, zawiera 1269, przetłumaczonych z języka łacińskiego na język polski, metryk opisujących łącznie 1290 chrztów, liczne ryciny, rozdział dotyczący historii czerskiej parafii, kościołów i archidiakonatu, archiwalne mapy, plany i dokumenty, a także współczesne fotografie. W metrykach wymienione zostały miejscowości należące do czerskiej parafii takie jak: Brzumin, Coniew, Czersk, Królewski Las, Linin, Pęcław, Potycz oraz Tatary. Są także wskazania na nadwiślański Przewóz, Czersk Poświętne, Czersk Wójtostwo czy też Młyn Czerski oraz miejscowości leżące już poza granicami parafii. Co istotne, Księga zawiera również indeks, dzięki któremu łatwo będzie można odszukiwać osoby, które zostały zapisane w metrykach. Warto także zwrócić uwagę na wyjątkową okładkę Księgi z naniesionym symbolem Księstwa Czerskiego, czyli żmijem (smokiem) czerskim. W zespole redakcyjnym książki, poza twórcami Jacek Ducki i dr Piotr Rytko, znaleźli się Tomasz Szmit, odpowiedzialny za opracowanie graficzne i skład, Paweł Tabor, zajmujący się opracowaniem graficznym rycin, Izabella Zajączkowska odpowiedzialna za korektę. Zespół wspierali w zakresie konsultacji historycznych: Ewa Bagieńska, dr Włodzimierz Bagieński, dr Mariusz Rombel, Patryk Zduńczyk i Joanna Zwolińska. Księga została wydana dzięki wsparciu Samorządu Województwa Mazowieckiego.
Podczas spotkania premierowego dr Piotr Rytko w oparciu o prezentację multimedialną przedstawił zarys historii czerskiej parafii, archidiakonatu i licznych kościołów w Czersku. W czasie dyskusji prowadzonej przez Izabellę Zajączkowską, autorzy opowiadali o szczegółach związanych z opracowaniem samej księgi. Jacek Ducki zwracał uwagę na jej wyjątkowość i cechy wyróżniające ją od innych ksiąg metrykalnych na ziemi czerskiej.Spotkanie przyciągnęło bardzo liczną grupę czytelników i miłośników historii Czerska. Spotkanie swoim śpiewem uświetniła pani Małgorzata Charko. Premierze towarzyszyła także wystawa opracowana przez Patryk Zduńczyk dotycząca historii Czerska.
Trwają prace nad kolejnymi tomami wydawnictwa. (TONZ Czersk)
„Niech odpoczywają w pokoju”
Na półce z regionaliami pojawiła się bardzo interesująca pozycja – „Niech odpoczywają w spokoju”. Książka w formie albumu dokumentuje najcenniejsze pomniki nagrobne na zabytkowym cmentarzu parafialnym w Piasecznie. Publikacja jest efektem pracy zbiorowej wielu osób zaangażowanych w ochronę piaseczyńskich zabytków. Na pewno trzeba wymienić Piotr Kalbarczyk, pomysłodawcę publikacji, Monikę Wesołowską reprezentującą urząd Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków odpowiedzialną za opracowanie dokumentacji oraz Joannę Tkaczuk, która sfotografowała zabytkowe groby na cmentarzu parafialnym w Piasecznie. Premiera miała miejsce 4 marca.
Inne ważne wydarzenia
Premiera wywiadu z Januszem Kłosem
28 lutego w lokalu W23 w Konstancinie miała miejsce premiera filmu „Śmierć Henryka Stokowskiego” zrealizowanego przez Wojciecha Guszkowskiego (Uks-t Traper). W spotkaniu uczestniczył Janusz Kłos, członek rodziny Henryka Stokowskiego. Stokowski był żołnierzem plutonu 1703 kompanii II Batalionu Krawiec. Walczył w Powstaniu Warszawskim, zakatowany został w 1945 r. przez MBP w Konstancinie.
Film w dniu 1 marca został dodany do Regionalnego Archiwum Społecznego – link poniżej.
W marcu Janusz Kłos wspólnie z Wojciechem Guszkowskim złożyli ponadto wniosek o zmianę nazwy ulicy przy której mieszkał Stokowski, na noszącą jego nazwisko.
„Twoje Mazowsze” w Górze Kalwarii
Polskie Radio RDC odwiedziło Górę Kalwarię. W ramach cyklu audycji „Twoje Mazowsze” Piotr Szymon Łoś przeprowadził rozmowy m.in. z dr Piotrem Rytko i dr Łukasz Maurycy Stanaszek historiii bp. Stefana Wierzbowskiego, założyciela miasta, wielokulturowości Góry Kalwarii, metrykach chrztów Góry Kalwarii i Czerska
oraz Wojciechem Prus-Wiśniowskim, prezesem Towarzystwa Miłośników Góry Kalwarii i Czerska i Barbarą Jabłońską, honorową prezes czerskiego oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Poniżej linki do audycji zamieszczone do odsłuchania na stronie RDC.
Góra Kalwaria | historia Nowej Jerozolimy i regionu Urzecza
Góra Kalwaria | pasjonaci Góry Kalwarii i Czerska
Premiera 27 Zeszytów Historycznych Ziemi Garwolińskiej
Odnotujmy jeszcze premierę 27 tomu Zeszytów Historycznych Ziemi Garwolińskiej wydanych przez Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne, bowiem dotyczą częściowo Urzecza. Wśród tekstów znalazły się artykuły dra Mariusza Rombla. Mieszkańców dawnej Ziemi Czerskiej, może zaciekawić rozprawa dotycząca epizodów osieckich związanych ze smokiem i zamkiem księcia Janusza Starszego zawartych w pomnikowej powieści Henryka Sienkiewicza „Krzyżacy”. Z kolei mieszkańcy Urzecza, tzn. GMINA Sobienie-Jeziory i Gmina Wilga oraz dawnej Gminy Warszawice (Parafia Warszawice pw. św. Jana Chrzciciela) mogą zapoznać się z perypetiami związanymi z wyborami samorządowymi w ich okolicy w początkach XX w.
Zbiórka wspomnień kolejki wilanowskiej i grójeckiej
Piaseczyńsko-Grójeckie Towarzystwo Kolejki Wąskotorowej ogłosiło rozpoczęcie zbiórki pamiątek. Jak napisano w wiadomości:
” Naszym celem jest utworzenie Izby Pamięci Kolejarzy Kolei Grójeckiej. Dlatego zwracamy się do Was, z serdeczną prośbą o przekazanie tej informacji wszystkim byłym pracownikom Kolei Grójeckiej lub osobom, które mogą mieć materiały z nią związane. Zbieramy zdjęcia, stare bilety, dokumenty, legitymacje, a przede wszystkim wspomnienia! Jeśli jesteś osobą, która chciałaby podzielić się z nami swoją historią, albo znasz kogoś, kto ma pamiątki związane z Koleją Grójecką oraz Wilanowską, to nie wahaj się przekazać tej informacji.
Biuro stacji mieści się w Piasecznie, przy ulicy Sienkiewicza 14.
Możesz także napisać do nas e-mail na adres historia@kolejka-piaseczno.pl lub zadzwonić: 607 155 188.
