Biuletyn informacyjny nr 65

Czerwiec za nami. Chodź działo się wiele rzeczy związanych z Urzeczem, dla nas najistotniejsze było odsłonięcie macewy pamięci i o tym kilka słów poniżej.

Macewa-pamięci 

Okoliczności i inicjatywy związanej z upamiętnieniem prawie 700 przedstawicieli żydowskiej społeczności w Jeziornie, którego pomysłodawcą  był dr Zbigniew Cechnicki opisane zostały TUTAJ. 25 czerwca odbyła się uroczystość odsłonięcia „Macewy Pamięci”, pomnika upamiętniającego społeczność żydowską z Jeziorny, Konstancina i okolic zamordowaną przez niemieckich okupantów podczas II wojny światowej. Pomnik ustawiony został przy rondzie AK, w centrum Jeziorny, gdzie dawniej mieszkała żydowska społeczność.
Realizacja stanowiła wspólny projekt konstancińskiego samorządu, Instytutu Pamięci Narodowej i Muzeum Getta Warszawskiego.

– Ta macewa to znak pamięci i przestroga. Ale też symbol nadziei – mówił Michał Wiśniewski – burmistrz Konstancina-Jeziorny. – Dziś mówimy wyraźnie: pamiętamy i przywracamy miejsce tym, którym odebrano głos.
W uroczystości wzięli udział m.in. przedstawiciele tutejszej społeczności, rodziny dra Cechnickiego, członkowie lokalnych stowarzyszeń, mieszkający na terenie gminy Żydzi i wyznawcy judaizmu, przedstawiciele IPN, Muzeum Getta Warszawskiego, lokalni historycy, radni, mieszkańcy, a także młodzież z naszych szkół. Podczas ceremonii nie zabrakło modlitwy ekumenicznej, złożenia wieńców oraz występu artystycznego uczniów lokalnych szkół. Były modlitwa ekumeniczna, wspólna refleksja, złożenia wieńców i piękna część artystyczna przygotowana przez uczniów Jedyneczka i Szkoły Podstawowej nr 4 w Słomczynie.

 Obecny na uroczystości Wojciech Guszkowski opisał rzecz następująco:

Uroczystość odsłonięcia pomnika Macewy, poświęconego pamięci żydowskich mieszkańców Jeziorny, była wydarzeniem niezwykle poruszającym i pełnym głębokiej symboliki. W miejscu, gdzie kiedyś toczyło się codzienne życie, gdzie śmiech dzieci mieszał się z modlitwą, gdzie obok siebie mieszkali sąsiedzi różnych wyznań, dziś stanął pomnik – cichy świadek historii, która została brutalnie przerwana. W czasie II wojny światowej cała żydowska społeczność Jeziorny została wywieziona i zamordowana w niemieckich obozach zagłady. Po tych ludziach – ojcach, matkach, dzieciach, rzemieślnikach, nauczycielach – pozostały jedynie nieliczne ślady: fotografie, wspomnienia najstarszych mieszkańców i dziś – ten symboliczny pomnik, Macewa. Uroczystość miała wyjątkowo podniosły charakter. Wzięli w niej udział zaproszeni goście, przedstawiciele władz lokalnych i duchowieństwa, poczty sztandarowe szkół, harcerze, a przede wszystkim – młodzież, która z uwagą i skupieniem uczestniczyła w wydarzeniu. To dla nich, dla przyszłych pokoleń, staje dziś ten pomnik – by pamięć nie zaginęła.

Przemówienia wygłaszane tego dnia niosły w sobie wielką moc – były głosem pamięci, wdzięczności, ale i przestrogi. Padły słowa o sąsiedztwie, o życiu, które biegło wspólnym rytmem, o tragedii i niezrozumiałym okrucieństwie wojny. Najbardziej poruszające były jednak osobiste wspomnienia – krótkie, często drżącym głosem przywoływane obrazy sprzed ponad 80 lat. Mówiono o ludziach, których nie ma – a którzy byli częścią tego miejsca, naszej wspólnej historii. (…)Ten pomnik nie tylko upamiętnia – on zobowiązuje. Do pamięci. Do empatii. Do czujności. Bo historia, choć często cicha, wciąż przemawia – trzeba tylko chcieć ją usłyszeć.

Szkuta wiślana

W cieniu tego wydarzenia, któremu poświęcaliśmy ostatnich kilka dni, miało miejsce inne istotne, a z pewnego punktu widzenia dużo ważniejsze wydarzenie dla Urzecza. Mazowiecki Urząd Wojewódzki podpisał umowę na kupno nieruchomości, na której powstanie Muzeum, w którym miejsce swoje znajdzie szkuta czerska. Jest to zabytek archeologiczny z drugiej połowy XV wieku, odkryty w 2009 r. w Czersku u stóp zamku. Jednocześnie jest pierwszym odkrytym w Polsce tak dobrze zachowanym i dużym średniowiecznym statkiem służącym do spławu zboża. Przypomnę tradycyjnie, iż statki, które przewiozły Kolumba w 1492 r. przez Atlantyk były mniejsze.
Szkuta jest aktualnie poddawana specjalistycznym zabiegom konserwacyjnym w pracowni PMA. Po powstaniu Muzeum możliwa będzie jej ekspozycja w Czersku, co przypomnę nie było dotąd oczywiste. Wraz z zakupem od czerskiej parafii tzw. Księżej Góry, gdzie powstanie obiekt muzealny, będzie to możliwe. I nie tylko, bo możliwe będzie pokazanie także nierozerwalnego związku z Wisłą mikroregionu Urzecza, który wykształcił się w jej zalewowym obszarze.
Gratulacje i podziękowania dla wszystkich osób zaangażowanych, przedstawicieli władz i oczywiście członkom Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku.

Pozostałe wydarzenia

Wianki na Urzeczu

21 czerwca odbyły się w Czersku wianki na Urzeczu. W tym roku wydarzenie odbyło się pod hasłem „Powrót Szkuty” i na ten temat prelekcję wygłaszał dr Łukasz Maurycy Stanaszek z PMA, rzecz jasna opowiadając dodatkowo o Urzeczu. Prócz tego miał miejsce szereg innych wydarzeń towarzyszących w postaci plecenia wianków, warsztatów wycinanki ludowej oraz występów zespołów ludowych.

Zielone świątki

Z kolei gminy Karczew i Góra Kalwarii 8 czerwca  zorganizowały tradycyjne już Zielone Świątki i  orszaku rzecznego – Zielone Świątki na Urzeczu. Orszak z portu w Górze Kalwarii na łodziach i kajakach popłynął do Nadbrzeża, kontynuując piękną tradycję wodnych procesji Zielonych Świątek

Góra Urzecza

Nie zdążyła jeszcze przebrzmieć impreza związana z Wiankami w Czersku, gdy 29 czerwca w niedzielę miał miejsce kolejny festiwal Urzecza, tym razem w Górze Kalwarii. 

Piknik wspomnień

W dniach 7-8 czerwca odbyły się Dni Konstancina. Miała miejsce tradycyjna parada, były wycieczki z przewodnikiem, zwiedzać można było salę muzealną. W Muzeum Wycinanki miało miejsce zbieranie wspomnień i pamiątek, podobną akcję w w ramach „Archifestu” jako Poknik Wspomnień zorganizowaliśmy w dniu 8 czerwca w godz. 14-18 w willi „Kamilin” w Konstancinie-Jeziornie przy ul. Piłsudskiego 42.

Szczegółowa relacja i opis wydarzenia znajdują się TUTAJ. Plonem działań był szereg zebranych pamiątek i opowieści.

Spotkanie klubu historycznego

10 cerwca odbyło sięi kolejne spotkanie Klubu Historycznego (69). Tym razem mieliśmy gości z Prażmowa: Joannę Grelę oraz Bartłomieja Kucharskiego. Cieszy fakt, że Bartek uczeń klasy II ma zamiłowanie do historii i dał sobie świetnie radę z opowieścią o rodzinie Ryxów (wspomagany przez Joannę).

Dworek Ryxów

MWKZ poinformował, iż nominację w konkursie Zabytek Zadbany w kategorii „Adaptacja obiektów zabytkowych” otrzymał Dworek Ryxa w Piasecznie. Dworek został wzniesiony między 1794 a 1799 rokiem przez Franciszka Ryxa – kamerdynera i faworyta Stanisława Augusta Poniatowskiego. Badania archeologiczne i analizy historyczne dowodzą, że został on wybudowany na fundamentach wcześniejszego, pochodzącego z końca lat 40. XVIII w. budynku „Domu Starosty Piaseczyńskiego”. Na początku l. 90. XIX w. budynek stał się własnością Cecylii Plater-Zyberk, założycielki Zakładu Gospodarczego w Chyliczkach. Pełnił on funkcje mieszkalne dla nauczycielek, a następnie dla uczennic Zakładu. W 1981 r. obiekt został wpisany do rejestru zabytków. W latach 2022-2024 przeprowadzono prace modernizacyjne obiektu pn. „Remont i przebudowa budynku «Poniatówki» w Parku Miejskim w Piasecznie wraz z zagospodarowaniem terenu i budową przyłączy do budynku” i zaadaptowano go na obiekt muzealno-edukacyjny.

Podczas badań archeologicznych w 2018 r. dr inż. arch. Marka Barańskiego i mgr inż. arch. Pawła Kinsnera przeprowadzili analizę historyczną, zgodnie z którą dworek wzniesiony został na fundamentach wcześniejszego Domu Starosty Aleksandra Sułkowskiego. Piwnice dzisiejszej “Poniatówki” pochodzić mogą zatem z I połowy XVIII wieku.

Tablica informacyjna

I to by bylo na tyle. Przed nami wakacje i czas odpoczynku.

Redakcja