Shoah mieszkańców Jeziorny i Skolimowa-Konstancina

Przedwojenna Jeziorna Królewska i Konstancinek były zarówno miejscem zamieszkania jak i siedzibą wielu sklepików i drobnych warsztatów rzemieślniczych prowadzonych w dużej mierze przez Żydów, Gdy w roku 1939 przeprowadzono spis powszechny w gminie Jeziorna, odnotowano 655 Żydów zamieszkujących gminę Jeziorna. Rok po wybuchu wojny utworzono w Jeziornie getto, w którym zgromadzono wszystkich jeziorańskich Żydów. 25 stycznia 1941 roku nastąpiła likwidacja getta. Dzień wcześniej do prezesa gminy Konigsztajna i rabina Rozenwejga miał przyjść komendant tutejszego posterunku granatowej policji uprzedzając ich o tym co ma nastąpić, dzięki temu mogli pod pozorem symulowanego ataku serca wezwać karetkę i pojechać do Warszawy wraz z księgami gminy, które ukryte zostały w piwnicach kamienicy na Pańskiej. Wraz z nimi nastąpił symboliczny koniec gminy żydowskiej.

Spis przeprowadzony w roku 1946 nie wykazał ani jednego mieszkańca żydowskiego pochodzenia… Jedynie nieliczni jak Fajga Rotsztajn, Sam Freiman czy Bella Winograd przetrwali Holokaust, losy wielu pozostają nieznane. Instytut Yad Vashem na podstawie zebranych świadectw udokumentował tragiczne losy jedynie 125 spośród nich, których większość została zamordowana. Ich dane zamieszczono poniżej, poszerzone o nazwiska żydowskich mieszkańców Konstancina i Skolimowa.

Pozornie to jedna z dziesiątek list strat, osób które nie przetrwały wojny. To jednak coś więcej, świadectwo zaginionego świata, który już nie powróci. Wielu spośród znajdujących się na tej liście nie miało nawet 12 lat, szalona ideologia nie odróżniała dzieci od dorosłych. Na liście znajdziemy wiele osób znanych wśród listy przedwojennych gminnych rzemieślników, znanych ze wspomnień Zbigniewa Cechnickiego i innych osób, znajdziemy też osoby takie jak Julia Wertheim, żona właściciela willi „Julisin”.

Większość z nich trafiła do getta w Warszawie, nie każdy przebywał w nim 19 kwietnia 1943 roku, gdy wybuchło powstanie, lecz zakończyły się w ten sam sposób. Losy pozostałych z 655 pozostają w większości nieznane, lecz nie przeżył praktycznie nikt.

Paweł Komosa

Redaktor naczelny portalu, z wykształcenia historyk, absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Rodzinnie związany od wielu pokoleń z Nadwiślańskim Urzeczem, badacz regionu i dziejów lokalnych, autor publikacji oraz artykułów w tym zakresie.