Mieszkańcy wsi Skolimów w XIX wieku

Wielkim miłośnikiem Skolimowa jestem. I jego dzieje nie są mi obojętne. Marzyłem żeby przypomnieć dawnych jego mieszkańców. I krok po kroku udaje się. Z mroków przeszłości wyłaniają się gospodarze z przed wieków.

We wsi Skolimów w roku 1790 w 14 chałupach mieszkało 14 gospodarzy:

1. Łukasz Bodalski
2. Maciej Bodalski
3. Wawrzyniec Bodalski
4. Antoni Byk
5. Wojciech Byk
6. Krzysztof Grabarczyk
7. Marcin Grabarczyk
8. Franciszek Koza
9. Józef Kłoskiewicz [Kłosiewicz ?]
10. Maciej Kłoskiewicz
11. Paweł Kłoskiewicz
12. Jan Olszewski
13. Feliks Pawłoski [Pawłowski]
14. Wojciech Zając

Dwadzieścia lat później (w 1810 r.) występują tylko trzy wspomniane wyżej rodziny: Bodalscy, Bykowscy, Pawłowscy.

1. Karol Ciuk
2. Kasprowa Bodalska [wdowa]
3. Maciej Bodalski
4. Szymon Bodalski
5. Antoni Bykowski (Byk)
6. Maciej Dziobacz
7. Józef Dziobacz
8. Jakob Kanclerski
9. Wawrzyniec Kasprzak
10. Piotr Kowalczyk
11. Paweł Krysiak – wójt [Knyziak ?]
12. Franciszek Odoliński
13. Jan Olszanoski (Olszański)
14. Feliks Pawłowski
15. Walenty Pietrucha
16. Wojciech Puchalski,
17. Michał Wojewódzki
18. Michał Woźniak

Mieszkali we wsi także komornicy: Stefan Cieślak, Józefowa Dziobaczowa, Wawrzencowa Kasprzak, Aleksy Lichocki, Piotr Lichocki. Komornicy nie posiadali własnych chałup i zamieszkiwali w domach bogatszych gospodarzy. Za to mieszkanie odpłacali pracą, lub oddawali część zarobku. Komornicy byli zwolnieni od opłat na rzecz pana, mogli być wykorzystywani do prac w folwarku.

A jak było 100 lat później.

Wiecie co to są tabele likwidacyjne wsi?  Zapewne nie wszyscy do końca orientują się o co chodzi.

Tabele były efektem zmian jakie zaszły w zakresie własności ziemskiej Królestwa Polskiego w XIX w. Grunty, będące w posiadaniu dziedziców, właścicieli ziemskich w dobrach prywatnych, majoratach, dobrach rządowych itd., przechodziły na własność chłopów, którzy te nieruchomości użytkowali. Odbywało się to w myśl „Ukazu o urządzeniu włościan”, zaprowadzonego przez cara Aleksandra II 19 lutego (2 marca) 1864 r., który ogłoszony został 31 marca (12 kwietnia) 1864 r. Wspomniany ukaz zwalniał z wszelkich powinności chłopów wobec dziedziców (mowa tutaj m.in. o pańszczyźnie, czynszach, daninach itp.). Jednakże za nabytą przez nich ziemię musieli odtąd odprowadzać do Skarbu podatek gruntowy, odpowiednio wyliczony w myśl przepisów “Ukazu”. Na potrzeby przeprowadzenia uwłaszczenia chłopów w Królestwie Polskim oraz wszelkich spraw z tym związanych (m.in. odszkodowań dla ziemian, regulowania serwitutów oraz zorganizowania gmin wiejskich), poza urzędami na szczeblu centralnym i lokalnym, utworzono na szczeblu powiatów urzędy Komisarzy do Spraw Włościańskich. Urzędy komisarzy funkcjonowały do 1915 r. Tabele likwidacyjne sporządzano w Królestwie Polskim w kolejnych latach po ogłoszeniu ukazu. Tak to zostało zapisane w “Dziennik Praw”: „Celem oznaczenia ilości gruntu na własność włościan przechodzącego oraz ilości wynagrodzenia, przypadającego dziedzicom za zniesione powinności włościan sporządzane będą <Tabelle likwidacyjne>”.

Pierwsze informacje dotyczące uwłaszczenia wsi Skolimów posiadam z 1895 r. Zachowała się bowiem  księga protokołów z zebrań gromady wiejskiej Skolimów z lat 1895-1939 r. Pierwszy protokół w księdze dotyczy wyboru nowego sołtysa.

Ponieważ skończył się okres służby Józefa Wysiadeckiego sołtysa wsi Skolimów i podsołtysa Jana Milewskiego odbyło się 31 maja 1895 r. wioskowe zebranie pod przewodnictwem  wójta gminy Nowo-Iwiczna Kruszkowskiego. Na zebraniu stawiło się 12 z 17 gospodarzy, którzy mieli prawo głosowania:

1. Franciszek Białowąs
2. Józef Bojańczyk
3. Jan Bojańczyk
4. Antoni Knyziak
5. Walenty Magdziarz
6. Jan Makulski
7. Jakub Praga
8. Jan Słowik
9. Stanisław Stański
10. Jan Szawczuk
11. Michał Węcławek
12. Józef Wysiadecki

W głosowaniu jednogłośnie na sołtysa został wybrany Walenty Magdziarz, a na podsołtysa Michał Węcławek.

Na zebraniu byli nieobecni gospodarze:

1. Jan Bodalski
2. Jan Milewski
3. Marianna Puchała
4. Jan Wysiadecki
5. Józef Wysiadecki (było dwóch Józefów)

To byli pierwsi skolimowscy gospodarze. W następnych latach nastąpiły niewielkie zmiany. Do gospodarzy dołączyli Jan Knyziak i Jan Praga, a po Mariannie Puchale gospodarkę przejął Wojciech Puchała, po Janie Makulskim Franciszek Makulski, po Janie Szawczuku Józef Rawski.

Jak zapewne zwróciliście uwagę przez 100 lat gospodarzy w Skolimowie jedynie rodzina Bodalskich i być może Knyziaków.

Badania trwają dalej.

Źródła: Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Państwowe w Warszawie, Oddział w Grodzisku Mazowieckim