Parcelę 36a w Konstancinie przy ul. Warszawskiej 3 (dzisiaj Piłsudskiego 9) zakupił Jan Wróblewski, w latach 1908-1915 kierownik miejscowej szkoły. Na posesji wybudował w latach 1912-1914 willę według projektu Bronisława Colonna-Czosnowskiego. Od jego imienia została nazwana “Janówka”. Po jego śmierci w 1938 r. właścicielką nieruchomości została jego córka nauczycielka Zofia Stanisława po mężu Padzik. Willa przez lata wynajmowana była szkole, aptece a także przychodni lekarskiej.
Jan Wróblewski i Zofia Stanisława Padzik z d. Wróblewska (zdjęcie Zofii z bloga Doroty Mazurek) – właściciele willi “Janówka”
Obok szpitali w przestrzeni publicznej funkcjonowały na terenie powiatu warszawskiego ośrodki zdrowia (przychodnie). W 1928 r. było ich 10 (Babice, Falenty, Konstancin, Łomianki, Nieporęt, Nowy Dwór, Okuniew, Piaseczno, Raszyn i Zielonka). Rok później doszła przychodnia w Wiązownie. Każdy z tych ośrodków obejmował 2–3 gminy, stąd też ich finansowanie musiały uwzględniać budżety tych gmin. Osiem z nich utrzymywał sejmik (Konstancin, Babice, Nieporęt, Łomianki, Raszyn, Wiązowna, Okuniew, Zielonka), dwa prowadziły władze miast (Nowy Dwór i Piaseczno), jeden gmina wiejska (Falenica). W Konstancinie, Łomiankach, Nowym Dworze, Okuninie i Piasecznie w ramach ośrodka działały przychodnie do walki z gruźlicą, jaglicą i chorobami wenerycznymi, przychodnia higieny szkolnej i stacja opieki nad matką i dzieckiem. Na przełomie 1938 i 1939 r. zorganizowano – we współudziale Ubezpieczalni Społecznej – dwa okręgowe ośrodki zdrowia: w Markach (zatrudniał aż 10 lekarzy) i Otwocku. W 1939 r. funkcjonowało już 18 ośrodków zdrowia, z czego 10 utrzymywał Warszawski Powiatowy Związek Samorządowy. Uruchomienie kolejnych planowano na rok budżetowy 1939/1940. Miał taki ewentualnie powstać w Jeziornie. Prowadzenie przychodni i ośrodków leżało w gestii władz powiatowych, stąd wynikały obciążenia finansowe i konieczne dopłaty do budżetów poszczególnych placówek. W budżecie przychodni w Konstancinie – miały udział gminy Wilanów i Jeziorna. W preliminarzu budżetowym na rok 1929/1930 przeznaczono na ten cel 9 250 złotych, 1930/1931 – 11 000 złotych, 1937/1938 – 6 237 złotych. Personel ośrodków zdrowia składał się najczęściej z trzech osób: lekarza, higienistki i posługaczki. W Konstancinie dochodziła czwarta osoba – druga higienistka.
Ośrodek Zdrowia i Opieki Społecznej Sejmiku Warszawskiego w Konstancinie, willa “Janówka”, 1930 r.
W 1929 r. średni koszt utrzymania ośrodka zdrowia w powiecie warszawskim wyniósł 15 220 zł. Na to składały się: pensje lekarzy i pielęgniarek stanowiły kwotę po 3 600 zł, utrzymanie posługaczek – 720 zł, świadczenia socjalne – 750 zł. Utrzymanie obiektów wymagało, łącznie z opłatą za lokale i światło, kwoty 3 350 zł. Dodatkowe koszty to zakup mleka (1 500 zł), wyprawek dla niemowląt (200 zł), leków i środków opatrunkowych (500 zł), administracja 1000 zł.
Do zadań ośrodków zdrowia należała działalność zapobiegawcza, propagandowa, zwalczanie chorób zakaźnych, społecznych oraz alkoholizmu. Istotnym elementem działalności ośrodków było zwalczanie chorób społecznych, za które uznano w tym czasie gruźlicę, jaglicę, choroby weneryczne, choroby wieku niemowlęcego powodujące umieralność niemowląt oraz alkoholizm.
Stacja Opieki nad dzieckiem i matką w Konstancinie, willa “Janówka”, 1930 r.
W powiecie warszawskim w 1923 r. założono Towarzystwo Walki z Gruźlicą. W latach dwudziestych zarejestrowano 5000 chorych. Towarzystwo Przeciwgruźlicze rozpoczęło więc budowę szpitala na 40 łóżek w Otwocku. W roku 1930/1931 funkcjonowało już w nim 80 łóżek. Oprócz tego w Otwocku było jeszcze 6 prywatnych sanatoriów przeciwgruźliczych na 952 łóżka. Dla dzieci działało prewentorium w Skolimowie (40 łóżek) [willa “Greczynka”]. Ponieważ zagrożenie gruźlicą wzrastało w środowiskach ludzi biednych, a ofiarami choroby padały przede wszystkim niedożywione dzieci, zorganizowano przy przychodniach społeczne komitety dożywiania dzieci m.in. w Konstancinie i Piasecznie. Ich zadaniem było zaopatrzenie najuboższych dzieci w szklankę mleka i kromkę chleba na drugie śniadanie. Należała także opieka nad matką i dzieckiem, przede wszystkim opieka nad dziećmi do lat 3 oraz nad kobietami w ciąży. Oferowana pomoc to badania lekarskie, udzielanie wskazówek dotyczących higieny, leczenia i karmienia noworodka oraz pomoc materialna niezamożnym matkom. Przy ośrodkach zdrowia powstawały punkty akuszeryjne oraz stacje opieki nad matką i dzieckiem prowadzące akcję „Kropla mleka”. Taką stacje uruchomiono m.in. w Konstancinie. Zakres prac stacji obejmował badania kobiet i dzieci, udzielanie porad, wizyty domowe, działalność edukacyjną (odczyty i pogadanki) oraz wydawanie mleka dla niemowląt. Opieka nad matką i dzieckiem należała co prawda do kompetencji samorządów, ale wspierało ją państwo, a także Polski Komitet Opieki nad Dzieckiem.
Na potrzeby dzieci w wieku szkolnym uruchomiono Ruchomą Klinikę Dentystyczną Sejmiku Warszawskiego. Był bowiem stały niedobór dentystów. W powiecie warszawskim w latach 1921–1923 było ich zaledwie 11, a w 1928 r. – 37. W województwach centralnych na 1 stomatologa przypadało od 19 200 (1921 r.) do 12 400 (1933 r.) mieszkańców. Klinika odwiedzała także m.in. Wilanów, Konstancin, Piaseczno. Udzielała pomocy stomatologicznej przede wszystkim dzieciom i młodzieży.
Gabinet lekarski w Ośrodku Zdrowia w Konstancinie, willa “Janówka”, 1930 r.
Koszty utrzymania konstancińskiej Stacji opieki nad matką i dzieckiem wynosiły w sezonie 1929/1930 13 480 zł, następnym 1930/1931 – 13 535 zł. W samym tylko roku 1929 r. Stacja opieki nad matką i dzieckiem w Konstancinie mogła odnotować:
liczba dzieci zarejestrowanych w dniu 1 stycznia 1929 r. wynosiła 128; w ciągu roku przybyło 121, wypisano w tym czasie 18 dzieci, zmarło w tym czasie 5. Na dzień 31 grudnia 1929 r. było zarejestrowanych 226 dzieci (w tym ślubnych 221, nieślubnych 5). W ciągu roku lekarz przeprowadził 1061 badań dzieci, udzielił 8 porad lekarskich kobietom ciężarnym, z kolei pielęgniarki zanotowały 1556 odwiedzin domowych. Koszt utrzymania Stacji „Kropla mleka” wyniósł 2 500 zł (1929/1930). W tym czasie wydano 6456 litrów mleka krowiego.
Willa “Janówka”, 2017 r.
O Zofii Padzikowej możecie poczytać na blogu Doroty Mazurek , a o mieszkańcach willi “Janówka” posłuchać w Ciekawostkach historycznych Trapera.
źródła: prasa "Kurier Warszawski", "Gruźlica" i in.; Archiwum Akt Nowych zespół Ministerstwa Opieki Społecznej; zespół Związek Powiatów RP; zespół Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Historyk wojskowości i starożytności, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Wieloletni pracownik wydawnictw książkowych (m. in. kierownik redakcji historii działu encyklopedii i słowników PWN), prasowych, ostatnio pracownik naukowy Wojskowego Biura Badań Historycznych, w latach 1981-89 redaktor, wydawca, wykładowca i aktywny działacz podziemia solidarnościowego. Od ćwierć wieku mieszkaniec Skolimowa, prowadzący Konstanciński Klub Historyczny.
