Dawno na blogu nie pojawił się żaden dokument, nadrobię to korzystając z faktu, iż dzięki zwróceniu uwagi przez kolegów z portalu garwolińskiego na ciekawą publikację z „Notatek Płockich” z roku 1967 zatytułowaną „64 miasta województwa warszawskiego”. Artykuł zawiera zwięzłe informacje spisane z okazji obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego. Dla przypomnienia ówczesne województwo warszawskie zbliżone było do obecnego mazowieckiego, zaś oba miasta były relatywnie nowe, bowiem Jeziorna prawa miejskie uzyskała w roku 1962, a Skolimów-Konstancin ledwie 10 lat wcześniej, w trakcie reformy administracyjnej likwidującej gminę Jeziorna.. Dwa lata później zostały połączone w jedno, istniejące po dziś dzień miasto Konstancin-Jeziornę.
Informacje o historii Jeziorny nie do końca odpowiadają prawdzie, w owym czasie dzieje Papierni pozostawały nieznane, co kiedyś już opisałem na blogu, stąd podano błędną datę jej założenia. Informacja jakoby Jeziorna została założona przez Jana III Sobieskiego jest nieprawdziwa, ale natrafić na nią można jeszcze w kilku książkach publikowanych w tamtym okresie. Widziałbym tu ciekawy związek z legendą funkcjonującą w okolicy o osadzeniu przez Sobieskiego na Urzeczu jeńców tureckich, która także nie znalazła jak dotąd potwierdzenia.
Najbardziej ciekawe wydają mi się informacje o tym jak oba miasta wyglądały w roku 1967, więc zapraszam do lektury.
JEZIORNA
“miasto w pow. piaseczyńskim nad rzeką Jeziorną. 6 km2. 6,1 tys. mieszk., w tym 2,9 tys. mężczyzn (1966). Zakłady pracy: Największy Zakład to Warszawskie Zakłady Papiernicze, dawniej „Mirków”. Rozwój Jeziorny związany był z założoną w 1778 r. papiernią rozbudowywaną w końcu XVIII i XIX w. Obecnie następuje dalszy jej rozwój. Zakłady Papiernicze zatrudniają ludność miejscową i z dwóch Gromadzkich Rad Narodowych. Ogółem zatrudnionych jest 2050 osób. Wartość produkcji globalnej 564.300 tys. zł. Drugi zakład, to Zakład Mechaniki Precyzyjnej ZZG „INCO”, zatrudniający 180 osób. Wartość produkcji globalnej 22.1743 tys. zł, w tym produkcja na eksport 433 tys. zł dewizowych. Pozostałe instytucje to: GS „Samopomoc Chłopska”, PSS, Spółdzielnia Pracy im. H. Rutkowskiego. WSO, Kółko Rolnicze, zatrudniające ogółem 350 osób. Z zakładów nieuspołecznionych, to Wytwórnia Materiałów Budowlanych oraz Wytwórnia Szkła „Plexi – glas”. W granicach miasta jest 77 indywidualnych gospodarstw rolnych o przeciętnej wielkości 2,4 ha. Węzeł drogowy, to 3 stacje wąskotorowe, PKP i PKS, łączące Warszawę z miastem Piaseczno. Oświata i kultura. Na terenie miasta są 2 szkoły podstawowe (825 dzieci) oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa i Technikum Przemysłu Papierniczego, gdzie pobiera naukę 1100 młodzieży. Są 2 świetlice zakładowe, trzecia miejska w budowie. 1 biblioteka miejska posiadająca około 5 tys. woluminów, biblioteka zakładowa 7 tys. woluminów. 1 kino stałe (250 miejsc). Jest również stadion sportowy przy WZP.
Jeziorna, 1968
Historia. Miasto Jeziorna leży w tzw. kotlinie warszawskiej nad rzeką Jeziorną, która jest lewym dopływem Wisły. Nazwa miasta, jak również nazwa rzeki mają wspólne źródło. Pochodzą mianowicie od licznych niegdyś, obecnie rozlewisk („jezior”) rzeki. Z tych pradawnych jezior zostało kilka małych stawków i duży obszar podmokłych łąk. Proces wysychania terenów nadrzecznych przyśpieszyła regulacja rzeki Jeziorny na całej długości. Dzięki istnieniu rzeki, Jeziorna nigdy nie stanowiła jednolitej całości. Rzeka Jeziorna dzieli miasto na 2 części. Na zachodnim brzegu mieści się tzw. Jeziorna Królewska (założona podobno przez króla Jana III 13 Sobieskiego — fakt ten jest prawdopodobny z uwagi na bliskość Wilanowa). Wschodni brzeg to tzw. Jeziorna Oborska i Jeziorna Fabryczna — dawniej Bankowa. Obie nazwy mają wyraźne źródło historyczne. Jeziorna Oborska była własnością hr. Potulickich, których siedziba mieściła się w pobliskim majątku Obory. (Dziś mieści się tam Dom Pracy Twórczej Związku Literatów Polskich). Jeziorna Fabryczna jest osadą robotniczą przy fabryce papieru, która do 1869 r. była własnością Banku. Stąd nazwa dawna — Jeziorna Bankowa. Dalsze części miasta, to Jeziorna Nowa, Klarysew, Gawroniec, Bielawa p/górami — są to najmłodsze dzielnice włączone do miasta w związku z otrzymaniem praw miejskich w 1962 r. Choć źródła historyczne podają hipotezy o pochodzeniu Jeziorny z czasów Króla Jana Sobieskiego istnieją poważne podstawy do twierdzenia, że na tych terenach istniały siedziby ludzkie w czasach znacznie wcześniejszych. Wieś książęca Jeziora, od 1526 r. Królewska istniała już w XIII w. Miasto nie ma charakteru zwartej zabudowy. Sam rozwój postępuje zbyt wolno, ponieważ Jeziorna nie jest miastem uzbrojonym, a za tym budownictwo typu spółdzielczego ograniczyło swe budownictwo tylko do jednej dzielnicy, gdzie jest ujęcie wodne w sąsiedztwie z miastem Skolimów. Budownictwo z puli rad narodowych jest w stadium zanikania. Istnieje tylko budownictwo indywidualne. Stąd też nie ma miasto profilu czysto miejskiego. Odczuwa się również brak bodźców rozwojowych w postaci przemysłu fabrycznego. Miasto nie jest objęte deglomeracją, a za tym aktywizacja miasta obejmuje jedynie rozwój usług i handlu. W mieście obecnie mamy 30 punktów handlowych typu spółdzielczego, 5 typu prywatnego, uzupełniającego handel spółdzielczy, oraz 24 zakładów usługowych prywatnych i 5 spółdzielczych. Jeziorna podzielona jest na 9 dzielnic (Komitetów Blokowych) o łącznej zabudowie 760 budynków, w tym 691 mieszkalnych. Jeziorna ma 67 ulic o łącznej długości 26,7 km. Podstołeczne położenie Jeziorny wpłynęło decydująco na całokształt zmian związanych z sytuacją i życiem mieszkańców. Dzięki dogodnej komunikacji spora część młodzieży skończyła i kończy studia w Warszawie, przez co podnosi się procent inteligencji technicznej. Również na działalność kulturalną stolica ma swój wpływ. Warszawa daje twórczość artystyczną w gotowej formie; przez co stwarza warunki powodujące zanikanie potrzebnej społecznej inicjatywy. Stąd amatorski ruch artystyczny ogranicza się jedynie do kilku średniej wartości zespołów utrzymywanych przy szkołach. Skład Miejskiej Rady Narodowej — 30 radnych, w tym kobiet 6. Urzędujący członkowie Prezydium: Przewodniczący — Stanisław Frydrych od 1964 r. Sekretarz — Helena Młotek od 1963 r.”
Obecna Stara Papiernia, 1962
Po tym długich informacjach dotyczących Jeziorny, pora na Skolimów-Konstancin. O tym ostatnim niewiele było do powiedzenia.
SKOLIMÓW – KONSTANCIN
“miasto w pow. piaseczyńskim nad rzeką Jeziorką; 4.9 km2. 7,2 tys. mieszk., w tym 3,3 tys. mężczyzn (1966). Miasto Skolimów-Konstancin stanowi połączenie dwu miejscowości, z których pierwszą, a nazwie pochodzącej od staropruskiego imienia Skolim, rejestrują źródła z początkiem XV w. — druga powstała w 1898 r. na terenie dóbr Obory jako osiedle willowe, założone przez towarzystwo akcyjne. W II polowie XV I w. drobnoszlachecka wieś Skolimów w parafii Piaseczno liczyła poniżej 50 mieszk.. w 1825 r. — 138, w 1921 r. — 971. Konstancin miał w 1921 r. 527 mieszk. W 1924 r. obie miejscowości tworzyły gminę. Prawa miejskie Skolimów-Konstancin uzyskał w 1952 r. Znajduje się tu sanatorium reumatologiczne, szpital chirurgii kostnej i ośrodek rehabilitacyjny. Dzięki dogodnemu połączeniu komunikacyjnemu z Warszawą i Piasecznem, Skolimów-Konstancin jest bazą mieszkaniową dla pracowników zatrudnionych w tych miastach. Miasto ma 5 zakładów przemysłowych i 68 rzemieślniczych. W 1961 r. liczył 7.110 mieszk. Miasto ma wodociągi i częściowo kanalizację, 2 szkoły podstawowe i liceum ogólnokształcące. W Konstancinie mieszkał w latach 1920—1925 Stefan Żeromski.”
Grapa, widok na obecną ul. Wilanowską, 1962
A na zakończenie dodam jeszcze, iż w przypadku obu miast nie odnotowano nadania im herbu.
Źródła i literatura:
- “Sześćdziesiąt cztery miasta województwa warszawskiego” (w:) Notatki Płockie 12/2-42, 2-57, 1967
Redaktor naczelny portalu, z wykształcenia historyk, absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Rodzinnie związany od wielu pokoleń z Nadwiślańskim Urzeczem, badacz regionu i dziejów lokalnych, autor publikacji oraz artykułów w tym zakresie.
