Początek 2025 roku nie zapowiadał licznych wydarzeń zarówno w sferze kulturalnej, historycznej jak i innego rodzaju, tymczasem styczeń skutkował ich znaczną ilością, z których większość okazała się mocno niespodziewana.
- Odejścia
Z perspektywy istotności wydarzeń, najważniejszym z perspektywy historycznej wydaje się, iż w dniu 18 stycznia 2025 r. odeszła ostatnia żyjąca przedstawicielka linii Potulickich, która miała okazję wychować się w Oborach i w nich zamieszkiwać. Teresa Potulicka-Łatyńska 12.07.1925-18.01. 2025 r. z Obór, ostatnia z tej gałęzi rodziny, Powstaniec Warszawski ps. Michalska. Przypomnieć należy, iż w latach 1806-1944 Potuliccy byli właścicielami dóbr oborskich, które tworzyły większą część obecnej gminy Konstancin-Jeziorna, a w ich skład wchodziła większość nadwiślańskich wsi obecnego Urzecza. Zapisali się głęboko w historii tych ziem, a z ich majątku wydzielono teren pod letnisko Konstancin.
Pięknie upamiętnił zmarłą Piotr Szymon Łoś we wspomnieniu w mediach społecznościowych: „Była jedną z trojga dzieci Henryka J. Potulickiego, właściciela dóbr Obory, i Marii ze Stroynowskich. Wychowana w rodzinnych dworze, absolwentka Liceum Humanistycznego im. Cecylii Plater-Zyberkówny w Warszawie (matura wojenna 1944). Absolwentka SGGW – inż. rolnik, architekt krajobrazu, pracownik Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Zamężna za red. Markiem Łatyńskim, dziennikarzem, dyrektorem Rozgłośni Polskiej RWE w Monachium (1987-89), ambasadorem RP w Szwajcarii (1991-94). Autorka wspomnień z okresu Powstania Warszawskiego, m.in. „Dziennika powstańczego 1944”. Odznaczona m.in. Krzyżem Walecznych (w czasie Powstania), Londyńskim Krzyżem AK, Złotym Medalem za Zasługi dla Obronności Kraju, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za pracę w Radiu Wolna Europa Honorowa Członkini Towarzystwa Miłośników Piękna i Zabytków Konstancina. (…) Śp. p. Teresa Łatyńska spoczęła w krypcie rodzinnej Potulickich – kaplicy na cmentarzu parafialnym w Słomczynie”.
Ostatnią drogę p. Teresa odbyła z kościoła w Słomczynie, którego nad którym Potuliccy mieli ius patronatus i którego byli kolatorami.
- Premiery książkowe
Dzieje piaseczyńskich Żydów
W sobotę, 18 stycznia 2025 r., odbyła się premiera książki Ewy i Włodzimierza Bagieńskich pt. „Żydzi w Piasecznie w świetle archiwaliów miejskich”. W wydarzeniu zorganizowanym w Biblioteka Publiczna w Piasecznie uczestniczyła bardzo duża liczba czytelników, sala była wypełniona po brzegi, tak, że dużo gości musiało brać udział w spotkaniu na stojąco. To olbrzymie zainteresowanie nie powinno jednak dziwić. Autorzy to uznani historycy, którzy napisali już wiele interesujących książek związanych z Piasecznem i okolicznymi miejscowościami, m.in. „Szkice z dziejów miasta Piaseczna” (2001 r.), „Piaseczno: zabytki architektury” (2006 r.), „Słownik historyczny miejscowości gminy Lesznowola” (2018 r.) czy też „Słownik historyczny miejscowości gminy Góra Kalwaria” (2020). Tym razem Ewa Bagieńska i Włodzimierz Bagieński zajęli się historią społeczności żydowskiej Piaseczna, która była liczna w mieście. Nie stanowiła większości, ale w niektórych okresach liczyła nawet 40% ogółu mieszkańców. O książce można śmiało powiedzieć, że to wyjątkowe dzieło. Liczy 631 stron, 6 obszernych rozdziałów, w każdym średnio po 4 podrozdziały. I dodatkowo 4 Aneksy. Autorzy tworząc książkę korzystali przede wszystkim z materiałów zgromadzonych z Archiwum Państwowym w Grodzisku Mazowieckim. Dzięki doświadczeniu autorów archiwa te zostały skrupulatnie, wręcz z detektywistyczną dokładnością, zbadane i opracowane. Dzięki czemu czytelnicy mogą poznać życie przedwojennych piaseczyńskich Żydów. Książka stanowi nieocenione źródło informacji o Piasecznie, lecz również o okolicznych miejscowościach. Wiele informacji dotyczy choćby Żydów z Jeziorny i Skolimowa.
Wydanie książki było Towarzystwo Opieki nad Zabytkami oddział w Czersku przy wsparciu finansowym Powiatu Piaseczyńskiego i Gminy Piaseczno. Za prace redakcyjne odpowiadali znani z publikacji na niniejszym portalu dr Piotr Rytko oraz redaktor naczelny Paweł Komosa.
Autorzy pracują już nad kolejną książką o Piasecznie.
Zapowiedź publikacji
Numer w postaci PDF dostępny jest TUTAJ
- Spotkania historyczne
Spotkanie Klubu Historycznego
14 stycznia odbyło się kolejne spotkanie Klubu Historycznego (64). Łukasz Maurycy Stanaszek w wielce interesujący sposób opowiadał o Szkotach mieszkających w Rzeczypospolitej, Mazowszu i znaczącym ośrodku szkockim w Warce. Na koniec bardzo interesująca dyskusja o piwie wareckim i o tym, że oprócz handlu Szkoci zajmowali się głównie służbą wojskową.
23 stycznia w KDK odbyło się spotkanie pod tytułem „Tadeusz Sobocki i Bohdan Lachert – związki rodzinne i artystyczne z konstancińską architekturą w tle.” O dwóch niezwykłych osobowościach i ich związkach z Konstancinem opowiedzieli historyk architektury Grzegorz Mika, pisarka Katarzyna Jasiołek oraz wnuk obu architektów Michał Lachert.
Spotkanie klubu SKOLIM
19 stycznia odbyło się kolejne spotkanie Skolimowskiego Klubu Otwartej Literatury i Muzyki (SKOLIM). Poświęcone było 80 rocznicy wkroczenia Wojsk Polskich do Jeziorny. O ofensywie styczniowej 1945 r. opowiadał Witold Rawski.
Otwock
Odnotujmy, iż ciekawe wydarzenia są także realizowane w Otwocku – przez Pawła Ajdackiego, który ponadto realizuje cykl gawęd o dawnym Otwocku.
- Inne ważne wydarzenia
Willa „Świt”
W związku z nieuregulowaną sytuacją związaną z willą „Świt” i ostatnimi wydarzeniami, w postaci nieprzyznania przez radnych pieniędzy na zakup willi, , w którym niegdyś mieszkał Stefan Żeromski, a który później pełnił funkcję muzeum poświęconego jego twórczości, miała miejsce audycja w Radiu dla Ciebie z udziałem wiceburmistrz, prezesa PEN CLUB i lokalnych działaczy z TMPiZK. Audycja do posłuchania jest w tym miejscu
https://www.rdc.pl/podcast/jest-sprawa_4WqzHf5d0xMG8uocYoWD?episode=4ns2uhvzVdwjusdlxqy0
Sytuacji związanej z willą poświęciliśmy artykuł starając się wyjaśnić niejasność – dostępny jest w tym miejscu.
Tereny Papierni
Rozpoczęły formalne konsultacje w sprawie wielkiej inwestycji, którą w trybie lex deweloper na terenie dawnej papierni w Mirkowie chce zbudować firma deweloperska. W pierwszej fazie miałoby powstać osiedle bloków dla tysiąca ludzi. Firma proponuje 18 bloków w których znalazłoby się od 458 do 476 mieszkań. Jest to zaskoczeniem dla wielu osób, przypomnę jednak, iż o sprawie wiadomo już od 2021 r., a firma informowała o tych planach publicznie wcześniej. O terenie objętym inwestycją pisaliśmy TUTAJ, choć od tamtej pory deweloper znacząco powiększył wskutek zakupów teren przyszłej inwestycji.
Most Glinki-Góra Kalwaria
Kolejarze ogłosili przetarg na przebudowę mostu w Górze Kalwarii. Los przeprawy z lat 50. wydaje się przesądzony, choć wciąż jest w ewidencji zabytków. Wyłoniony w przetargu wykonawca przygotuje projekty wykonawcze i zrealizuje prace budowlane. Zakres prac obejmuje linię kolejową na odcinku od stacji Czachówek Wschodni do Pilawy. W powyższej sprawie można było obejrzeć program telewizyjny, przedstawiający stanowisko mieszkańców i miłośników kolei.
Twoje Mazowsze
Polskie Radio RDC odwiedziło Konstancin-Jeziornę. W ramach cyklu audycji „Twoje Mazowsze” Piotr Szymon Łoś przeprowadził rozmowy m.in. z burmistrzem Michałem Wiśniewskim, historykami sztuki o tamtejszych muzeach i konstancińskich dworkach i willach. Ponadto spotkał się z Mają Łatyńską – córką zmarłej w ubiegłym tygodniu Teresy Łatyńskiej, ostatniej właścicielki dworu w Oborach. Z naszej redakcji na temat powstającego Muzeum wypowiadał się Witold Rawski, a o dobrach oborskich i rodzinie Potulickich opowiadał Paweł Komosa. Poniżej linki do audycji zamieszczone do odsłuchania na stronie RDC.
Maja Łatyńska, wspomnienia o dziadkach Potulickich oraz o rodzicach: Teresie i Marku Łatyńskich
Szlak słodki i historia uzdrowiskSłodki szlak willi konstancińskich i historia uzdrowiska
Historia Konstancina i powstające Muzeum Konstancina-Jeziorny w willi „Kamilin”
Historia dóbr oborskich i sukcesy międzynarodowe konstancińskiej młodzieży
Ogrody i wille Sztuki
Konstancin-Jeziorna ma to wielkie szczęście, że leży nad rzeką i w lasach, dlatego powstało tam uzdrowisko – mówił w Polskim Radiu 24 historyk z Konstancińskiego Klubu Historycznego Witold Rawski. Co prawda audycja była emitowana wczesnym rankiem w poniedziałek 29 grudnia ubiegłego roku, ale teraz można jej wysłuchać w formie Podcastu.
Wystawa muzeum wycinanki
26 stycznia w Muzeum Wycinanki otwarta została wystawa „Z Czerka” Justyny Kabali. Szerzej o wystawie pisaliśmy w tym miejscu.
- Inne sprawy
Haft wilanowski
Na koniec odnotujmy, iż od kilku tygodni nie istnieje dom w Jeziornie na tzw. Argentynie. Jak widać został po nim tylko pusty plac, zapewne plantowany pod przyszłą zabudowę, na terenie zalewowym Jeziorki. Zdjęcie dolne jest z 2013 r., ostatnio dom zupełnie się sypał, więc rozbiórka nie dziwi. Dom, który znajdował się w środku świata, w którym przed wojną mieszkała chrześcijańska i żydowska biedota Argentyny, nazwanej tak, bo stamtąd Żydzi emigrowali do tego kraju. Części Jeziorny, gdzie były bożnice i jak widać stanęła kapliczka, w domach tych Polacy i Żydzi klepali biedę mieszkając obok siebie. Gdy pisaliśmy naszą książkę o Żydach z Jeziorny dom jeszcze był, w 2021 roku sfotografowałem przedwojenną tabliczkę, zdaje na przełomie 2022/23 roku zauważyłem, że i ona zniknęła, teraz nie ma także zrujnowanego domu. I to jest właśnie ta nieobecność, znikają pamiątki nieistniejącego świata, który ledwie 90 lat temu był codziennością i nikt nie wyobrażał sobie, że będzie kiedykolwiek inaczej. A my z czasem zapominamy i nie pamiętamy.
O poniższym domu Traper nagrał kiedyś film w ramach serii Ciekawostki Historyczne – Zderzenie kultur
Andrzej Krzyżanowski doprecyzował, iż dom przestał istnieć w dniu 2 grudnia 2024 r. Jednocześnie warto wspomnieć, że pojawia się w artykule opublikowanym przez p. Andrzeja we wspominanym wyżej numerze „Naszego Konstancina”.
