Biuletyn informacyjny nr 21 – wydarzenia 2021 r. w regionie

Dziś podsumowanie tego, co prócz pandemii przydarzyło się w minionym roku w tych okolicach, a co związane było z historią i Urzeczem. Jak zawsze głównie na lewym brzegu Wisły, tam gdzie udało nam się dotrzeć. Jutro z kolei zrobimy resume działalności portalowej. Dla nas ten rok to oczywiście premiera naszej książki, “Sztetl Jeziorna”, ale dziś tylko o tym wzmianka, więcej na ten temat jutro.

WPISY DO REJESTRU

  • Hafciarstwo z nadwiślańskiego Urzecza zostało wpisane na Krajową Listę niematerialnego dziedzictwa – przez Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Na liście znajduje się m.in. szopkarstwo krakowskie, pochód Lajkonika, procesja Bożego Ciała w Łowiczu, tradycje wytwarzania koronki koniakowskiej czy Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku.
  • Piaseczno. 22 stycznia ścisłe centrum Piaseczna wpisane zostało do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego. Znalazł się tam historyczny układ urbanistyczny z widocznym na poniższym planie z 1803 r. rynkiem i kościołem, gdzie usytuowany jest także wybudowany w XIX wieku ratusz zwieńczony słynnym półksiężycem.
  • Góra Kalwaria. 18 czerwca Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków poinformował o dokonaniu do ewidencji wpisu Dworu Alterów, czyli siedziby dynastii cudownych cadyków z Ger, Góry Kalwarii. Warto przeczytać artykuł o cadykowym miasteczku zamieszczony na naszym portalu kilka miesięcy temu, z którego można dowiedzieć się o dworze.

  • Glinki. W czerwcu most kolejowy między Glinkami a Górą Kalwarią został przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków został wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Trwa postępowanie dotyczące wpisania mostu do rejestru, jako że stanowi „cenny przykład kolejowego zabytku techniki, obrazującym rozwiązania inżynieryjne stosowane w okresie powojennym”. Jak urokliwy jest most wybudowany w latach 1951-53 nie trzeba nikogo, kto go odwiedził, przekonywać.

  • Góra Kalwaria. W listopardzie Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków dokonał wpisu do rejestru zabytków cmentarza ewangelickiego w Górze Kalwarii założonego w drugiej połowie XIX wieku dla ewangelickich społeczności Góry Kalwarii i okolic. Nkieco wcześniej 23 października odbyło się kolejne już porządkowanie zapomnianego cmentarza ewangelickiego w Górze Kalwarii. W prace zaangażowani byli wolontariusze z Fundacja Kamienie Niepamięci. Wraz z jej Prezesem do Góry Kalwarii dotarło sześcioro uczniów ze szkoły z Książenic z gminy Grodzisk Mazowiecki. W porządkach brali udział także uczniowie szkoły podstawowej w Czersku oraz członkowie Towarzystwa Opieki nad Zabytkami oddział w Czersku.  Teren cmentarza ponownie był mocno zarośnięty i trudno dostępny. Grupa wolontariuszy była niewielka, ale pełna zapału, dlatego udało się przygotować cmentarz na tyle, aby każdy bez obaw mógł na niego wejść zapalić znicz lub złożyć kwiaty. Warto pamiętać, że pochowani są na nim także pensjonariusze Domu Pomocy Społecznej z Góry Kalwarii. Prace miały również charakter poznawczy, dzięki uporządkowaniu grobu przy głównej alei, udało się odkryć kolejną tablicę nagrobną. Na zarośniętej i przykrytej warstwą ziemi płycie nagrobnej odkryto nazwiska Gottliba Beidemana i Karoliny Beidemann. 

ZABYTKI, ODKRYCIA i OBIEKTY KULTURY MATERIALNEJ

  • Kępa Okrzewska. Na początku roku zakończono przebudowę szkoły w Kępie Okrzewskiej, podkreślając olęderski charakter tego miejsca na Urzeczu. Niepozorny i zaniedbany dawny budynek szkolny, powstały w dwudziestoleciu, został przekształcony w obiekt posiadający dwuspadowy dach kryty gontem, pionowe odeskowanie i podcień, przez co odwołano się do tradycji tego miejsca. Szkoła choć kilkukrotnie przenoszona, założona została w 1773 roku wraz z przybyciem pierwszych osadników olęderskich na teren obecnej gminy Konstancin-Jeziorna, od 1867 roku stanowiła szkołę powszechną gminy Jeziorna, w której uczyły się zarówno dzieci polskie jak i potomków osadników olęderskich. Choć rzecz jasna budynku o takim kształcie nigdy w tych stronach raczej nie było, zawiera on wszystkie elementy przypominające o dawnych mieszkańcach tych stron. Rzecz jasna realizacja wzbudziła wiele dyskusji.

  • Góra Kalwaria.  Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu dofinansowało prace konserwatorskie i restauratorskie w parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Górze Kalwarii dotyczące Kaplicy Św. Antoniego. Obejmowały one będą osuszenie i zabezpieczenie fundamentów kaplicy oraz remont więźby i pokrycia dachu. Pierwsza świątynia w tym miejscu powstała z inicjatywy bp. Stefana Wierzbowskiego po sprowadzeniu z Krakowa do Nowej Jerozolimy ojców bernardynów. Natomiast obecny budynek kaplicy został zbudowany w stylu barokowym w 1781 r. za sprawą gwardiana bernardynów o. Piotra Blewskiego. We wnętrzu kaplicy w neobarokowym ołtarzu z 1903 r. znajduje się figura św. Antoniego trzymającego na rękach Dzieciątko. Co ważne, kaplica położona jest przy najstarszej ulicy w Górze Kalwarii, która zaczynała się przy dawnej Królewskiej Komorze Solnej (róg obecnej ul. ks. Zygmunta Sajny) a kończyła się na przewozie, czyli przeprawie przez Wisłę. Dlatego dawniej obecną ul. Św. Antoniego zwano Drogą do Przewozu. 

  • Słomczyn. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji przyznał parafii św. Zygmunta w Słomczynie (gm. Konstancin-Jeziorna) 80 tys. zł na konserwację elewacji kościoła. Powyższe dofinansowanie jest kontynuacją dofinansowania z poprzednich lat przyznawanego z tzw. funduszu kościelnego, którego dysponentem jest MSWiA. Pozwoli to na odnowienie zabytkowego kościoła, wzniesionego w latach 1725-37, po przeniesieniu siedziby z parafii z Cieciszewa.

  • Czersk. Ciekawym nabytkiem pochwalić się może Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku. Jego zbiory zasiliła łódź pychowa. Wykonana przez ludowego szkutnika z Wólki Gruszczyńskiej – Pana Nowackiego, przez lata była jedną z wielu pychówek, które pływały po Wiśle i tutejszych starorzeczach, stanowiąc trwały element tradycji Urzecza. Tak mało ich już zostało… O łodziach z Urzecza warto poczytać na portalu.

  • Tarczyn. Szczątki ludzkie odnalezione w pierwszej połowie roku podczas budowy bloku w Tarczynie są prawdopodobnie pozostałością dawnego przykościelnego cmentarza i składano je tu między XV a XVIII wiekiem. Kościół filialny pod wezwaniem św. Doroty istniał na przedmieściach Tarczyna od końca XV w. do XVIII w., zaś archeolodzy trafili na fundamenty jego fundamenty. W poźniejszym okresie  na terenie odkrycia pochówków istniała jednorodzinna zabudowa mieszkalna z przełomu XIX i XX w. W trakcie badań archeologicznych natrafiono na pozostałości fundamentów, piwniczek oraz niewielkich gospodarczych konstrukcji zarówno z XIX/XX w., jak i wcześniejszych reliktów zabudowy mieszkalnej (przypuszczalnie z XVIII w.). Poniżej poziomu podłogi istniejących niegdyś domów odkryto pochówki o układzie anatomicznym. Stwierdzono także, że wspomniane wyżej piwniczki zostały wkopane w część pochówków, niszcząc je w znacznym stopniu. Odnaleziono m.in. liczne fragmenty naczyń glinianych, dewocjonalia, guziki, monety, naparstki i inne przedmioty metalowe.

Fot. Przegląd Piaseczyński

Stan zmian

  • Mirków. Teren dawnej Papierni w Jeziornie zmienił właściciela. Deweloper ARCHE planuje w tym miejscu osiedle i bazę hotelową. Początkowe informacje mówiły, iż zamieszkać tu może ok. 10 000 ludzi, dalsze zredukowały tę liczbę do 6 000. Przypomnieć należy, iż obecnie gmina Konstancin-Jeziorna liczy ok. 23 000 mieszkańców, z czego na terenie miasta zamieszkuje ok. 17 000. Plany wzbudziły więc sprzeciw mieszkańców i władz. W grudniu zorganizowano spotkanie z mieszkańcami, na razie plany czekają na sprecyzowanie.
  • Obory. Nowy właściciel dawnego browaru w Oborach zapowiedział w tym miejscu utworzenie Centrum Sztuki Współczesnej. 

  • Konstancin. Dobiegł końca remont willi “Granke”, w której ma się znaleźć prywatna galeria sztuki. Prócz tego kilka zabytkowych willi zmieniło właściciela, lub doczekało się remontu.

Premiery książkowe

Premier książkowych było duuużo. Przyznam, iż nie pamiętam takiego roku i pewnie długo przy obecnych cenach papieru i stanie czytelnictwa w Polsce sytuacji takiej nie uświadczymy.

  • 11 czerwca w Ogrodzie Miejskim w Górze Kalwarii, czyli miejscu dawnej Królewskiej Komory Solnej powstałej w XVII w. w Nowej Jerozolimie miała miejsce premiera III Tomu Rocznika Nadwiślańskiego Urzecza wydawanego przez Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku. Odbyło się spotkanie z autorami, w klimatach rzecz jasna z Urzecza. Rocznik jak zawsze można nabyć po kontaktcie z TONZ lub naszą redakcją (kontakt [at] okolicekonstancina.pl) a szczegółowy spis treści znajduje się tutaj.
  • 12 czerwca w Otwocku miała miejsce premiera “Fotoplastikonu Otwockiego” Pawła Ajdackiego i Adama Ciećwierza, grubego wydawnictwa albumowego zawierającego ponad 800 zdjęć dawnego letniska. Autorom gratulujemy!
  • 13 czerwca to dzień premiery naszego “Sztetl Jeziorna”. Szczegółowa relacja z premiery tutaj. Więcej o książce i możliwości jej nabycia w tym miejscu.
  • 18 czerwca to premiera “Przewodnika po Urzeczu” autorstwa Piotra Rytki. Także tę książkę można zdobyć w TONZ i za pośrednictwem naszego portalu.

  • 4 września w Górze Kalwarii miała miejsce premiera “Słownika historycznego miejscowości gminy Góra Kalwaria” autorstwa Ewy i Włodzimierza Bagieńskich. 
  • 19 września w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa na rynku w Czersku miała miejsce premiera książki Magdaleny i Patryka Zduńczyków Kuchnia Urzecza. I my tam byliśmy i śliwiankę piliśmy. 

  • Udało się dodrukować także najważniejszą książkę o Urzeczu… (czyli tą, od której wszystko się zaczęło). Śpieszcie ją kupować, bo pierwotny nakład z 2014 roku już dawno został wyczerpany.

WYDARZENIA NAUKOWE

  • Warka. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce zorganizowało Konferencję Naukowa VII WIEKÓW WARKI. Komitet organizacyjny zaprosił wielu naukowców reprezentujących m.in. Polską Akademię Nauk, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Archiwum Główne Akt Dawnych czy też Państwowe Muzeum Archeologiczne, które reprezentował Łukasz Maurycy Stanaszek. Poza dużą dawką niezwykle ciekawej wiedzy o historii Warki można było poznać także sporo ciekawostek związanych z Czerskiem, m.in. o sędzim czerskim notowanym w źródłach od 1240 r.
  • Piaseczno. 5 – 6 listopada miała miejsce II Konferencja Piaseczno- Miasto Historyczne. Posłuchać można było ciekawych referatów dotyczących historii a także współczesności.

INNE WYDARZENIA

  • Piknik lotniczy. 12 września odbyło się za to wydarzenie bez precedensu w lokalnych dziejach – Historyczny Piknik Lotniczy (mamy nadzieję, że pierwszy). Nieco w nim pomagaliśmy jako współtwórcy wystawy historycznej dotyczącej tutejszych tradycji lotniczych i historii pilotów związanych z Jeziorną i Skolimowem-Konstancinem. Z czasem zaczniemy prezentować materiały z wystawy na naszym portalu, na razie zadowólmy się zdjęciem Tiger Motha, na którym polscy piloci ćwiczyli w RAF podczas II wojny światowej. Więcej zdjęć wykonanych przez naszego zaprzyjaźnionego operatora drona znaleźć można w naszym serwisie społecznościowym.
  • Wystawa. W Konstancinie na ogrodzeniu willi “Kamilin” zawisła wystawa o lotniczych tradycjach Skolimowa, Konstancina i Jeziorny, którą można było wcześniej oglądać podczas Pikniku Lotniczego. Teraz można poczytać nie tylko o tutejszych związkach z lotnictwem, ale również poznać wojenne losy pilotów z Jeziorny.

  • Wystawa o nadwiślańskim Urzeczu. Do KDK zawitała wystawa  prezentowana uprzednio w Państwowym Muzeum. Etnograficznym przedstawiającym Nadwiślańskie Urzecze wzbogacona jej o część archeologiczną. Wystawę od wtorku do niedzieli w godz. 10-18 oglądać ją można aż do lutego w Konstancinie. O wystawie więcej napiszemy niebawem.
  • Konstancianki wszechczasów. KDK rozpoczął także ciekawy projekt Konstancinianki Wszech Czasów. Przy Willi Kamilin ustawiono wystawę, będącą częścią szerszego projektu, przybliżającego postaci niezwykłych kobiet, których losy splotły się z Konstancinem. Co tydzień na stronie internetowej KDK pojawiała się poszerzona informacja o jakiejś postaci. W Konstancinie można także obejrzeć związaną z projektem wystawę.
  • Spotkania w KDK. W dniu 29 lipca odbyło się w KDK spotkanie z prof. Ryszardem Nowickim, który wydał odnaleziono kilka lat wcześniej pamiętniki Marii księżny Ogińskiej. Przypomnieć należy, iż to w jej części dóbr, przekazanych jej przez Marię hr. Potulicką, utworzono letnisko Konstancin. W spotkaniu uczestniczyło ok. 20 osób. 23 września w Konstancińskim Domu Kultury odbyło się spotkanie dotyczące Edwarda Chwalewika (1873-1956), badacza zbiorów polskich gromadzonych na przestrzeni wieków w bibliotekach, archiwach, muzeach i prywatnych kolekcjach. Ostatnie lata życia Edward Chwalewik spędził w Bielawie i Skolimowie. O jego życiu, działalności i twórczości opowiadały w “Hugonówce” Hanna Łaskarzewska i Hanna z Rossmannów Hlebowicz, wnuczka Chwalewika.
  • Odznaczenia. 23 października w Piasecznie wręczano Odznaki Honorowe Powiatu Piaseczyńskiego m.in. osobom zasłużonym w obszarze odkrywania i popularyzacji historii naszego regionu, ale także instytucjom działającym w tym zakresie takim jak Piaseczyńsko-Grójeckie Towarzystwo Kolei Wąskotorowej czy też Biblioteka Publiczna w Piasecznie. Odznakę Honorową otrzymała m.in. pani Małgorzata Szturomska, która na łamach Przegląd Piaseczyński prezentuje niezwykle ciekawe historie związane z Piasecznem i innymi miejscowościami z powiatu. Wyróżnienie otrzymali także Ewa i Włodzimierz Bagieńscy. Są oni niezwykle zasłużonymi badaczami zajmującymi się dziejami Piaseczna, Lesznowoli, Góry Kalwarii i okolicznych miejscowości. Artykuły ich autorstwa dotyczące historii regionu, cieszyły się przez ostatnie kilkanaście lat ogromnym zainteresowaniem mieszkańców powiatu, historyków i regionalistów. 
    Serdecznie gratulujemy wszystkim wyróżnionym Odznaką Honorową Powiatu Piaseczyńskiego.
  • Nadanie nazw. W Górze Kalwarii w dniu 14 sierpnia nadano dwóm rondom imiona Ignacego i Daniela Lechów oraz Batalionu Armii Krajowej „Pięść”. Bracia Lech pochodzący z Czerska to bohaterowie walk o niepodległość Polski w 1918 roku, uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej oraz II wojny światowej. Nazwa drugiego ronda Batalionu Armii Krajowej „Pięść” wiąże się z lokalnymi mieszkańcami, członkami tego akowskiego batalionu byli bracia Bąkowie oraz Piotr Kowalski. Inicjatorem powyższych inicjatyw był Piotr Rytko. 12 września w Konstancinie odbyła się uroczystość nadania skwerowi imienia prof. Mariana Weissa . Obecni byli na niej m.in: przedstawiciele władz samorządowych, delegacja Towarzystwa Miłośników Piękna i Zabytków Konstancina im. Stefana Żeromskiego, a także rodzina profesora, jego współpracownicy i reprezentacja konstancińskiego środowiska medycznego. Jak wielką postacią był prof. Marian Weiss podkreślali wszyscy przemawiający m.in.: Małgorzata Czelejewska, która przybliżyła jego działalność medyczną i dorobek naukowy (nie zapominając o zasługach dla organizacji Stołecznego Centrum Rehabilitacji Stocer), a także dr Marek Krasuski, który mówił o wyjątkowym stylu pracy profesora. Po wspomnieniach Kazimierz Jańczuk, burmistrz gminy Konstancin-Jeziorna wręczył Marii Weiss – żonie wybitnego lekarza – akt nadania imienia prof. Mariana Weissa skwerowi przy alei Miłośników Konstancina. Uroczyście odsłonięto także tabliczkę z jego nazwą.

A prócz tego… sporo rzeczy udało się zdziałać mimo pandemii. W Konstacinie przez cały okres wakacyjny trwały bezpłatne wycieczki (m. in. szlakami opisanymi przez nas kilka lat temu na potrzeby przewodnika “Kalejdoskop”) organizowane przez Gminę Konstancin-Jeziorna. W formie online odbyły się Imieniny Konstancji, Flis Festiwal, zaś Otwarte Ogrody ograniczono do wydarzeń organizowanych przez KDK.